Waarom leven wij? Wat is de zin van het leven?

Nogmaals: u zou beter de nieuwere editie van deze tekst lezen in plaats van deze verouderde versie.

Deze vraag heeft de mens zich altijd al gesteld, van zodra hij daartoe in staat was. Nochtans schijnt haast nog niemand na die duizenden jaren het antwoord gevonden te hebben, ondanks de meest inventieve pogingen. Velen beweren gewoon dat die vraag zinloos is, en dat er geen antwoord is. Anderen beweren dat het antwoord zo moeilijk is dat niemand in staat is het te vinden, laat staan begrijpen. Als u deze pagina gevonden heeft door "waarom leven wij" in te typen in een search engine, heeft u ongetwijfeld ook een hoop godsdienstige pagina's gevonden die zich pretenderen het antwoord te geven, maar niets anders doen dan nog eens alle mogelijke clichés van hun respectievelijke godsdienstige strekking samen te vatten.
Nochtans is het antwoord zo simpel als het maar kan zijn.

Meer nog, het ligt zomaar voor het grijpen, op de meest uiteenlopende plaatsen. In de literatuur, bijvoorbeeld, of in de muziek. Zelfs op plaatsen waar u in de verste verte nog niet aan zou denken. Een prachtig voorbeeld hiervan is het liedje "The bad touch" van "The Bloodhound Gang". Miljoenen mensen hebben het al gehoord, en erop gedanst, en mee gelachen, maar de meesten gaan niet verder dan dat. Want zij weten dat TBG liedjes maakt om mee te lachen, en dus lachen zij en zoeken ze er niks verder achter. Misschien ergens terecht, want misschien was dit de bedoeling van de heren van TBG, en beseffen ze zelf niet wat er in hun liedje verscholen zit. Terzake: het refrein is "You & me baby ain't nothing but mammals, so let's do it like they do on the Discovery channel". Welnu, dit schijnbaar debiele zinnetje is het antwoord op de vragen die in dikke letters bovenaan dit blad prijken. Of beter gezegd, het is één van de vele manieren om het antwoord te formuleren.

Misschien denkt u nu "ha, die kerel heeft mij goed beetgenomen met zijn pseudo-filosofische tekst, hij wil gewoon een stomme grap uithalen door zo'n dom antwoord te geven op zo'n gewichtige vraag!" In dat geval moet ik u teleurstellen: ik ben bloedserieus.
Ik zal een andere, meer uitgebreide, formulering geven, die wat minder grappig klinkt: "Wij leven doordat door een samenloop van omstandigheden, miljarden jaren geleden, leven is ontstaan op deze planeet. Leven is niets anders dan gecontroleerde chemische en fysische processen die in staat zijn zichzelf te onderhouden onder toevoeging van energie, in casu zonnestraling. Dit leven heeft zich gemuteerd, en de mutaties die niet geschikt waren om zich voort te planten, zijn uitgestorven. De andere zijn op hun beurt gemuteerd, en dit proces heeft zich onnoemelijke keren herhaald. Uiteindelijk heeft dit geleid tot wat wij nu zijn."
Wij leven dus gewoon omdat wij leven, er is geen doel dat wij moeten bereiken, in feite maakt het strikt gezien geen bal uit wat we doen. Als wij onszelf uitroeien, zal geen haan erom kraaien. Het zou eigenlijk de situatie van andere levensvormen op deze planeet er alleen maar op verbeteren, maar wederom maakt dat ook niet uit want die levensvormen hebben ook geen doel. Ons leven is niet specialer dan dat van eender welk ander dier. Het enige wat ons onderscheidt, is dat wij beschikken over een unieke combinatie van goed ontwikkelde zeldzame eigenschappen zoals taal, een sterk geheugen en intelligentie. Dit zijn misschien gewoon neveneffecten van het evolutieproces, ofwel zijn het beslissende elementen geweest die ons de 'dominante soort' op deze planeet gemaakt hebben.

Dus wat ik eigenlijk probeer uit te leggen, komt erop neer dat alles gewoon bestaat omdat het bestaat, en daarmee uit. Maar de kans dat u écht begrijpt wat ik hiermee bedoel, is vrij klein. Het draait allemaal om één eenvoudige gedachte, maar het is allesbehalve eenvoudig om die gedachte echt te begrijpen, en het is onmogelijk om ze in woorden te vatten. Ik zou het nog in 1000 andere formuleringen kunnen proberen, maar dat heeft geen zin. Deze laatste stap, van deze gebrekkige tekst naar hetgeen ik eigenlijk probeer over te brengen, moet u zelf zetten, en dat kan alleen door grondig na te denken. (Helaas moet ik vaststellen dat dit laatste iets is wat de meeste mensen absoluut niet gewend zijn, lees maar verder...)
Als ik het met een ander liedje moet illustreren dat van een betere smaak getuigt dan het bovenvernoemde, zou ik zeggen: luister eens goed naar de tekst van Imagine van John Lennon, dit verwoordt eigenlijk ook dezelfde boodschap.

Dit alles klinkt al heel wat minder grappig dan het refrein van eerder genoemd liedje. Voordat u echter uw hersenen uit uw schedel pompt, of cyanidepillen gaat halen bij de apotheker, of uw huis onderspat met bloed uit uw overgesneden polsen, raad ik u aan om even verder te lezen.

Want laten we nu even duidelijk zijn: met dit "kerntheorema" kan u op het eerste gezicht in de praktijk weinig aanvangen. U had vrij waarschijnlijk gehoopt in deze tekst een recept te vinden voor een "geslaagd leven", waarin u zich netjes gedraagt volgens een of ander programma dat er gegarandeerd voor zorgt dat u het "ultieme doel van het leven" bereikt. Maar nu kom ik beweren dat er helemaal géén doel is, en dus zeker en vast ook géén voorgekauwde manier van leven waaraan u zich moet houden, ook al schijnt veruit het grootste deel van de mensen in zoiets idioots te geloven.

Deze theorie laat echter alle mogelijkheden open wat betreft de manier waarop u leeft. Er zijn nu, ruwweg gezien, twee mogelijke richtingen die u kan uitgaan:

• Ofwel bekijkt u het van de negatieve kant, dus "wel, als het toch tot niets dient, kan ik het maar beter helemaal verkl*ten". En dan wordt u een crimineel wiens levensduur afhangt van de mentale stabiliteit van zijn tegenstanders, of zuipt u zich te pletter om de harde realiteit te ontvluchten, of verknoeit u zichzelf met drugs, en ga zo maar door.
• Ofwel bekijkt u het van de positieve kant, dus "wel, ik kan er maar het beste van maken, als ik dan toch de keuze heb. Want waarom zou ik nu voor iets onaangenaams kiezen als ik even goed voor iets aangenaams kan kiezen?"

Want in principe is deze keuze totaal vrij (alhoewel er enkele complicaties zijn zoals u in de hoofdstukken hieronder kan lezen). Maar ik probeer toch steeds voor het laatste te kiezen. En hier is het eigenlijk pas dat ik een "standpunt" inneem in deze tekst. Wat voorafgaat, is zuiver objectief, neutraal. Maar op het eerste gezicht volkomen onbruikbaar in de praktijk, zoals ik al gezegd heb. Maar als u nu eens opnieuw begint na te denken met dit "theorema" in ogenschouw, blijkt het toch wel zeer verregaande implicaties te hebben. Lees maar verder...

Wat nu volgt, zijn bedenkingen over het gedrag van de mensen, of: hoe de meeste mensen denken te moeten leven om hun ultieme — doch onbestaande — doel te bereiken. Let wel, deze tekst stelt veel meer vragen dan hij antwoordt. Eén ding dat er alvast uit zou moeten blijken, is hoe ver de levenswijze van de meeste mensen verwijderd is van hetgeen u hierboven kon lezen, en tot wat dat dan leidt.
Moest u hier niet in geïnteresseerd zijn, maar u zit nog steeds op uw honger voor een ‘doel’ van het leven, kan u het laatste hoofdstuk van deze tekst lezen. Maar verwacht niets opbeurends.

• Het menselijk gedrag in het algemeen
• Gevoelens en Groepsgedrag
• Godsdienst
• De ziel
• Taboes
• De consumptiemaatschappij: 'business' en 'economie'
• Hypes en trends
• Seks en liefde
• Man versus vrouw en het "sterke geslacht"
• Onsterfelijkheid
• Genetica en biotechnologie
• Het menselijke geknoei

---

Het menselijk gedrag in het algemeen

"Wij leven in een wereld waarin de mensen niet weten wat ze willen, en bereid zijn door de hel te gaan om het te krijgen."
— Don Marquis

Als ons leven dan geen doel heeft, kan ons gedrag vrij eenvoudig worden samengevat: in feite is haast alles wat wij doen, niets anders dan bezigheidstherapie. Het enige wat echt noodzakelijk is voor het voortbestaan van onszelf en van de menselijke soort, is eten, slapen en ons voortplanten — zoals elk ander organisme. De manier waarop we dat dan inkleden, wordt "beschaving" genoemd. Elke vorm van "beschaving" die in staat is om ons in die primaire behoeften te voorzien, is in principe voldoende. In dat opzicht is onze maatschappij in niets beter dan die van de Indianen, de Bosjesmannen, de Inuits of wie dan ook. Want al die mensen zijn (waren?) op hun manier in staat om hun eigen leven te leiden.
Onze maatschappij is in vergelijking met al deze "primitievere", veruit de meest ingewikkelde. Wij hebben ons opgesloten in onvoorstelbare hoeveelheden regeltjes en wetten, in een poging om de onvermijdelijke gebreken van onze samenleving op te lappen. Maar met elke regel die we uitvinden, zijn er minstens twee andere nodig om de gebreken daarvan weer weg te werken. En ook al is het duidelijk dat dit de situatie er niet op verbetert, toch gaan we door, want om een of andere reden zijn we ervan overtuigd dat alles in wetten te gieten is, en dat ons leven perfect zal zijn als we eraan gehoorzamen. Dit is echter nonsens, en het enige dat wij ermee bereiken, is dat we onszelf opsluiten in onze eigen verzinsels. Op elke wet zijn áltijd uitzonderingen, en wetten die goed werken voor een bepaalde groep mensen, staan totaal haaks op wetten die goed werken voor anderen.
Maar blijkbaar kunnen veel mensen niet zonder al die regeltjes leven, zij hebben ze nodig als een houvast. Voor hen weegt de schijnbare winst aan regelmaat en stabiliteit voldoende op tegen het verlies aan vrijheid en flexibiliteit... of ze zien dit verlies gewoon niet in. De meeste mensen, en ik denk dat deze tekst bewijst dat ik hierop een uitzondering ben, leiden gewoon een onvoorstelbaar oppervlakkig leven. Wat hen dan precies stuurt, probeer ik in de volgende hoofdstukken uit te leggen. Als u al tot hier geraakt bent in deze tekst, proficiat: veel mensen zouden het al lang opgegeven hebben... (Let wel: het einde is nog veraf... ;) )

Op zich is er niks mis met het feit dat wij ons dag in dag uit bezighouden met dingen die eigenlijk vrij nutteloos zijn. Het probleem is echter dat men zich op duizend en een manieren kan bezighouden, en dat hetgeen men doet kan gaan van totaal onschadelijk tot uiterst schadelijk. U kan zich bezighouden met het maken van kunstwerken uit afgedankte gebruiksvoorwerpen, of u kan seriemoordenaar worden. In beide gevallen zal u zich niet vervelen, maar ik denk niet dat het nog nodig is om te zeggen hoe het zit met de schadelijkheid van beide activiteiten. Het hoeft echter niet zo extreem te zijn: het is niet omdat iets niet direct een schadelijk effect vertoont, dat het in de toekomst geen schade zal aanrichten. Reken maar dat er ooit mensen ons zullen vervloeken omwille van de rotzooi die we vandaag aan het creëren zijn. En die "rotzooi" slaat niet alleen op materiële zaken.
Beweer ik hier nu dat we ogenblikkelijk moeten stoppen met alles wat we doen, en terug als beesten moeten gaan leven? Helemaal niet. Ik probeer u alleen een beetje duidelijk te maken dat u beter eerst twee keer nadenkt als u van plan bent iets te verrichten dat verregaande implicaties kan hebben voor u en anderen. Want misschien zijn er minder schadelijke manieren om uzelf mee bezig te houden. Want dit laatste, daar draait alles nu eenmaal om.

Gevoelens en Groepsgedrag

Gevoelens, of emoties, zijn een fundamenteel onderdeel van het leven. Niet alleen mensen hebben gevoelens. Dieren zeker en vast ook. Meer nog, terwijl bij sommige mensen het verstand belangrijker is dan de gevoelens, zijn bij de dieren de gevoelens veel belangrijker dan het verstand. De reden daarvoor is dat de meeste dieren simpelweg te weinig verstand hebben om enkel daarop te kunnen overleven. De bedoeling van gevoelens is ervoor te zorgen dat er in de juiste situatie snel op de juiste manier gereageerd wordt — maar vooral bij de mens is dit nut helaas enigszins vervaagd.
Als een dier aangevallen wordt, wordt het bang en zal het dus proberen te vluchten. Logisch, want anders wordt het gewoon afgemaakt. Een andere mogelijkheid is dat het kwaad wordt. Logisch, want anders zou het niet terugslaan en eveneens afgemaakt worden. Zo gaat het in de natuur. Bij de mens is het tegelijk juist hetzelfde, maar ook helemaal anders, omdat wij onszelf in allerlei regeltjes proberen te gieten waarin gevoelens dikwijls niet passen. Het probleem is dat gevoelens altijd extreem zijn. Angst is angst, zonder nuances. Wie enkel op gevoelens leeft, botst voortdurend van het ene extremum naar het andere. En als mens zit u dan rond te botsen tussen de muren van de wetten die u rondom u heeft opgetrokken. Dit is dikwijls een noodzaak die problemen vermijdt, maar misschien even dikwijls de oorzaak van ernstige problemen.
En toch spelen gevoelens nog steeds een zeer belangrijke rol bij de mens. Ik heb niet voor niets hierboven geschreven "bij sommige mensen belangrijker dan het verstand". Bij de meeste mensen primeren gevoelens namelijk nog steeds op het verstand. Zelfs al hebben zij indrukwekkende intellectuele capaciteiten, ze denken enkel na met enige diepgang als ze ertoe gedwongen worden. Wat hen dan op de eerste plaats stuurt, is groepsgedrag, maar daar zal ik het zo meteen over hebben...

Actief en passief

Ruwweg zou men emoties kunnen indelen in "actieve" en "passieve", en "primitieve" en "complexe" gevoelens. Alhoewel dit 4 mogelijkheden geeft, zijn er in feite maar 2, want het blijkt dat hoe primitiever, hoe meer "actief" een gevoelen is en andersom. Wat bedoel ik nu met "actief" en "passief"?
Actieve gevoelens zijn gevoelens die zeer bepalend zijn voor iemands gedrag. Het is duidelijk dat bv. angst, woede en genot hiertoe behoren.
Passieve gevoelens zijn emoties die nauwelijks of geen invloed hebben op het gedrag. Deze zijn doorgaans zeer complex en persoonsgebonden, zoals de appreciatie van een kunstwerk, film, liedje, omgeving... Enkel als er geen andere invloeden zijn, kunnen zij bv. een beslissing in een bepaalde richting duwen.

Natuurlijk zijn er ook heel wat gevoelens die zich in de schemerzone tussen de twee bevinden. Eén deel daarvan zijn degene geassocieerd met het reeds vermelde groepsgedrag. Alhoewel dit al een wat complexere vorm van emoties is dan angst en dergelijke, zitten ze wel duidelijk nog aan de "actieve" kant, en dan druk ik mij eigenlijk nog maar zachtjes uit. Want als er één gevoelen is dat bij het gros van de mensen zeer vaak primeert op het gezond verstand, is het toch wel de angst om niet aanvaard te worden door een groep. En dit bewijst nog maar eens dat wij als mensen echt niet zo bijzonder zijn: veel diersoorten, zoals onze biologische verwanten, de primaten, vertonen een zeer gelijkaardig gedrag, weliswaar meestal in een minder complexe vorm. Het is eigenlijk bedroevend dat de mens over zo'n indrukwekkende hersenmassa beschikt, maar zich nog steeds laat sturen door dat kleine stukje ervan dat schijnbaar niet mee is geëvolueerd. Het is nl. zo dat groepsgedrag in onze oertijd zeker nuttig moet geweest zijn, aangezien de toen nog zwakke mens als groep sterker stond tegen zijn omgeving. Maar het is de vraag of het in de hedendaagse wereld nog zijn nut heeft, dan wel nutteloos of zelfs schadelijk is.

De zelfrealiserende voorspelling

In de rest van deze tekst zal u nog talloze voorbeelden vinden van hoe groepsgedrag de levenswijze van de meeste mensen bepaalt. Ik zal hier alvast al een voorbeeld geven, misschien wel een echt typevoorbeeld van groepsgedrag: Racisme. Alhoewel in veel gevallen het niet zomaar te zeggen is wat een bepaalde "groep" afbakent, is het hier zeer simpel: het uitzicht van de mensen. Het is wetenschappelijk aangetoond dat als iemand zich in een omgeving bevindt met meer dan 20% allochtonen, er veel kans is dat die persoon zich niet op zijn/haar gemak zal voelen. Dit wordt het "Überfremdungseffekt" genoemd. Ik twijfel er niet aan dat mensen die opgegroeid zijn in een enge, mono-raciale omgeving, hier veel gevoeliger aan zijn dan mensen die een "ruime" opvoeding genoten hebben, maar bij iemand die zich makkelijk laat inpalmen door een groep maakt dit waarschijnlijk weinig uit.
Wat op het eerste gezicht merkwaardig is, is dat dit "Überfremdungseffekt" vaak terecht schijnt te zijn. Laten we nl. even nagaan wat er precies gebeurt in deze situatie: u woont bv. in een buurt met veel allochtonen en u begint zich niet op uw gemak te voelen. Nochtans zal er in de meeste gevallen geen enkele reden zijn tot ongemak. Het is niet omdat die mensen er anders uitzien dan u, dat zij u zullen vermoorden, overvallen, of wat dan ook. Dat risico kan minstens even groot zijn met 0% allochtonen in de buurt. Het is nu juist doordat u zich niet op uw gemak voelt, dat u zich wel eens zou kunnen gaan gedragen op een manier die die mensen stoort, of u zou zich zelfs gewoon agressief kunnen gaan opstellen jegens hen, gewoon omwille van dat gevoelen. En agressie lokt agressie uit, en dan pas wordt uw gevoelen terecht! En dan lijkt het alsof u gelijk had, maar in feite heeft u zelf die situatie gecreëerd. Als u zich nu van in het begin gerealiseerd had dat het mensen zoals u waren, zonder enige slechte bedoelingen, was uw ongemak waarschijnlijk verdwenen en had u misschien zelfs aangenaam contact met die mensen kunnen leggen. Een groot probleem is dat andere mensen uit uw buurt dezelfde gevoelens zullen hebben, en zodra u dit van elkaar weet, zal u samen een groep vormen en dan is de situatie helemaal verloren. Als groep zal u de makkelijke weg van uw gemeenschappelijke primitieve emoties volgen, en niet de moeilijkere maar betere weg van het nadenken.
Dit extreem vaak voorkomende en belangrijke mechanisme in het menselijk gedrag, is algemeen bekend als de "zelfrealiserende voorspelling", of in het engels "self-fulfilling prophecy". En het wordt dus zeer vaak gevoed of gesteund door groepsgedrag.

Dit fenomeen beperkt zich niet enkel tot relaties tussen mensen. Het werkt op alle gebieden, waaronder de persoonlijke situatie van mensen. Het vervelende eraan is dat het het 'best' schijnt te werken met negatieve gedachten. Als u denkt dat uw leven waardeloos is, zal het automatisch waardeloos worden omdat u geen inspanningen zal doen om het te verbeteren. Het is makkelijk om in een vicieuze cirkel gezogen te worden, dus een van de belangrijkste punten om er terug uit te geraken, is het zich realiseren dat u waarschijnlijk zelf die cirkel veroorzaakt heeft. Als ik rondom mij kijk, zijn er verschrikkelijk veel mensen met negatieve gedachten over het leven en alles. Ik geloof dat veel dingen in de hedendaagse maatschappij kut zijn omdat de mensen willen dat ze kut zijn, zonder het zich te realiseren.

Beheers uw emoties

Als u dan toch smacht naar één of ander richtlijntje dat uw leven geslaagder moet maken, onthoud dan dit: wat dit soort "actieve" gevoelens betreft, komt het er op neer dat u eerst eens goed moet nadenken voordat u zich eraan overgeeft. Het kan zijn dat het terecht is, maar ook dat het volkomen onterecht is, en dit zou u moeten kunnen vaststellen vóórdat u zich erdoor laat leiden. Dit kan zeer moeilijk zijn, maar het ís mogelijk. En wat u alleszins niet mag doen, is anderen proberen mee te sleuren in zulke emoties, want dat is pure manipulatie of zelfs hersenspoeling. Helaas is dit juist wat de ganse dag binnenstroomt langs magazines en reclamespotjes op uw radio en TV. Vandaar dat ik reclame haat. Ik word niet graag gemanipuleerd.
"Passieve" gevoelens zijn in dit opzicht veel minder "gevaarlijk", omdat ze uw gedrag slechts in kleine mate beïnvloeden. Het is dus ook zinloos om uzelf tegen deze gevoelens te verzetten. Niemand kan zeggen waarom u een bepaald liedje graag hoort, en een ander niet. Meer nog, niemand kan u dwingen om een bepaald liedje, kunstwerk of wat dan ook mooi te vinden of niet. Deze gevoelens zijn gewoon van uzelf. U kan hoogstens eens proberen ze over te dragen op iemand anders, maar verder dan dat mag u niet gaan. Lukt het niet, dan lukt het niet.

Toen ik nog een kind was, leefde ik haast uitsluitend op gevoelens. Bij al wat ik deed ging een emotie gepaard, en als deze aangenaaam was, deed ik dat graag, en anders niet. Ik vroeg me niet af of wat ik deed zinvol was of profijt opleverde of wat dan ook. Ook met haast elke persoon die ik tegenkwam werd een gevoelen geassocieerd, volautomatisch. Naarmate ik opgroeide zijn veel van die gevoelens gesneuveld. Enerzijds gelukkig, want ik had er geen controle over en soms dwongen zij mij in een totaal verkeerde richting. Anderzijds echter, gaven zij mijn leven kleur, wat ik nu soms mis. Als ik nu in een speciaal gebouw rondloop, komt het vaker voor dat ik mij erger aan hetgeen men heeft moeten kapotmaken om het te kunnen bouwen, in plaats van "betoverd te worden" door de schoonheid van de architectuur. Daarom probeer ik deze emoties terug wat tot leven te brengen, en ze te verzoenen met mijn verstand.
Maar als ik rondom mij kijk, heb ik de indruk dat veel mensen op emotioneel gebied vastgevroren zijn in hun kinderjaren. Als men hen vraagt "waarom vindt u dat...", kunnen zij dikwijls geen rationeel argument geven. Hun verstand dient enkel als reddingsboei wanneer hun gevoelens er een echt potje van hebben gemaakt. Het ergste van al, is dat bepaalde mensen maar al te graag hebben dat andere mensen zo zijn, en de situatie dus ook zo proberen te houden, maar daarover leest u verder meer...

Het was eigenlijk pas na het schrijven van deze tekst dat ik het belang van gevoelens en emoties voor de doorsnee mens echt inzag. Het komt er dus op neer dat de meeste mensen bijna uitsluitend door gevoelens gestuurd worden, met groepsgedrag als absolute topper. Vandaar dat er tegenwoordig zoveel belangstelling is voor zogenaamde "emotionele intelligentie", maar de reden voor die belangstelling moet u weer niet ver zoeken: het enige wat men met die kennis wil aanvangen, is u manipuleren zodat men weer eens zoveel mogelijk profijt uit u kan kloppen... Vandaar: gebruik uw hersenen, of u zal door anderen gebruikt worden.

Godsdienst

Godsdienst, of religie in het algemeen, is haast zo oud als de mens zelf. "God" (en alle synoniemen ervoor) heeft altijd gestaan voor hetgeen men niet begrijpt. In de oertijd werden de natuurelementen, de zon en de maan enz. als "god" beschouwd. Later werden de goden meer "persoon", zoals bij de Egyptenaren en de Grieken. Het polytheïsme, dat in sommige religies nog steeds bestaat, werd later vervangen door monotheïsme. "God" werd dan beschouwd als de schepper van het leven, enzovoort, enzovoort...
Godsdienst is dus niets anders dan een krampachtige poging om toch maar een antwoord op de levensvraag te forceren. Laat mij gewoon stellen dat ik in één ding geloof, en dat is dat er geen enkele god bestaat. Godsdienst is als een drug, om de harde realiteit te ontwijken. En alhoewel dat op het eerste gezicht stom mag lijken, toch is het begrijpelijk, aangezien er geen echt doel is in het leven, een gedachte waar veel mensen moeilijk met mee kunnen leven. Ze klampen zich daarom vast aan een fictief doel, waarbij ze profiteren van het feit dat het bewijzen van het al dan niet bestaan van een god onmogelijk is. De meesten beseffen dit echter in de verste verte niet, want ofwel geloven zij er echt in, ofwel durven zij zich er niet tegen te verzetten wegens — u raadt het misschien al — de angst om niet meer bij hun “groep” te horen.

Echt geloof is een emotie. Als u in iets gelooft, betekent dat dat u zonder rationele reden aanneemt dat het is zoals het is. U volgt m.a.w. uw gevoelen daaromtrent. Bij godsdienst probeert men dit gevoelen kunstmatig aan te kweken tijdens de opvoeding. Het begrip "God" wordt dan geassociëerd met een gevoelen "God". Eigenlijk wordt er geen nieuw gevoelen aangemaakt. Dezelfde categorie "spontane" gevoelens als degene die de primitieve mensen ertoe aanzetten om de natuurelementen te verafgoden, worden nl. nu gestuurd in een voorbepaalde richting — noem het manipulatie indien u wilt.
Als u al de verschillende religies bekijkt die bestaan, zal u er heel wat gemeenschappelijke elementen in vinden, maar ook een hoop opvallende verschillen. Sommigen beweren dat de aanwezigheid van gelijkenissen het bewijs is dat alle religies geïnspireerd zijn door een ‘algemene goddelijke kracht’. Naar mijn mening is de oorzaak te zoeken bij twee belangrijke factoren: ten eerste, alle religies zijn hoogst waarschijnlijk afgeleid van een enkele, of slechts een paar, primitieve religies. Ten tweede, alle religies zijn ontstaan uit dezelfde soort emoties van 'bovennatuurlijkheid', zelfs al zijn ze onafhankelijk van elkaar ontstaan. Bijvoorbeeld, het zou niet verbazingwekkend mogen zijn dat de meeste religies veel aandacht schenken aan zwangerschap en geboorte, want dit moet heel lange tijd een van de meest mysterieuze en wonderbaarlijke aspecten van het leven geweest zijn (en is het trouwens nog steeds)..

Betekent dit nu dat godsdienst slecht is? Ja en neen. In de Bijbel staan bv. zeer veel dingen die bijzonder zinvol zijn. (Ik geloof zelfs dat Jezus bestaan heeft, maar volgens mij was hij ofwel lichtjes gek, ofwel supergeniaal — wat ik daarmee bedoel ga ik hier niet uitleggen, maar "de zoon van God" was hij geenszins.) Maar ook al ben ik niet gelovig, toch houd ik mij aan vele 'Christelijke' waarden, maar dan uit een rationeel standpunt. Voor mij hoeft die hocus-pocus verpakking er niet bij. Ik heb bv. geen dreiging van een “hel” of “vagevuur” nodig om respect voor mijn medemensen te tonen. Sommigen blijkbaar wel, en alhoewel dat niet meteen is zoals het zou moeten zijn, is het toch al heel wat beter dan niets. Mensen die een goed leven leiden zijn goede mensen, of ze nu gestuurd worden door godsdienst of niet.

Er zijn echter ook veel dingen in alle godsdiensten die compleet fout zijn, en dit komt nog het best tot uiting wanneer er fundamentalisme bij te pas komt. Hoe extremer men zichzelf en anderen probeert te onderwerpen aan een ideologie, hoe erger het wordt. Het onderdrukken van vrouwen of hen beschouwen hen als 'bezit' van de man, het bestaan van "kasten" of dergelijke (pure gedachtenconstructies maar voor de mensen die erin geloven onverwoestbaarder dan beton)... is allemaal op geen enkele manier goed te praten. Het summum van absurditeit zijn de godsdienstoorlogen: men zit elkaar uit te moorden omwille van verzinsels van mensen die soms al duizenden jaren dood zijn! Kijk naar de Palestijnen: zij blijven onschuldige mensen opblazen en feesten zelfs na een gelukte aanslag. En ondertussen blazen de Israëli's hun huizen op als wraak, met als gevolg nog meer zelfmoordaanslagen, enzovoort. Theoretisch gezien kan dit enkel stoppen wanneer een van of beide groepen volledig uitgemoord zijn... Of ook: stenen en zelfs bommen gooien naar kinderen omdat ze Katholiek zijn en via een Protestantse wijk naar school gaan. Dit klinkt middeleeuws maar ik heb het over een voorval van 5 september 2001. Het zou slechts 6 dagen duren alvorens het meest weerzinwekkende voorbeeld zou volgen van waartoe religieus extremisme kan leiden. 11 september 2001 zal niet gauw vergeten worden.

Sommige mensen beweren dat de wereld te complex is om zomaar 'toevallig' ontstaan te zijn en dat er dus een entiteit moet bestaan die boven ons staat. Zij worden creationisten genoemd, en de recente heropleving van creationisme is alarmerend. Zoals ik in de inleiding al gezegd heb, zijn deze mensen waarschijnlijk niet in staat om te vatten wat miljarden jaren aan evolutie teweeg kunnen brengen. Het is niet omdat het verdomd moeilijk is om zich in te beelden wat een tijdsspanne van een miljoen jaar is, laat staan een miljard, dat de extreem luie oplossing van aan te nemen dat 'iets' ons gecreëerd heeft, gerechtvaardigd is. Bovendien maakt het niet eens iets uit of wij door God geboetseerd zijn of afstammen van eencellige organismen. Als wij onszelf kapotmaken omdat we inherent ongeschikt zijn voor overleven op lange termijn, zij het door een ontwerpfout van 'god' or door een verkeerde afslag die we genomen hebben in onze evolutie, zullen wij verdwijnen. Dat is gewoon bikkelharde logica.

Laten we eens veronderstellen dat de wereld (en het hele universum) toch een fabrikaat zou zijn van een zekere entiteit. Dan nog zou men moeten beseffen dat het universum onvoorstelbaar groot is en wij maar een nietig klein deeltje ervan zijn. Onze veronderstelde 'schepper' zou wel eens niet eens kunnen beseffen dat wij bestaan, laat staan dat hij/zij/het gaat bestuderen of zelfs ingrijpen in wat er op deze planeet gebeurt. Wat misschien nog mogelijk is, is dat deze zogenaamde 'schepper' in een vorig universum bestond en zichzelf vernietigd heeft bij het creëren van het huidige universum. Waarom verdorie zouden wij ons dan zorgen moeten maken over die schepper? Dit komt overeen met een soort 'deïsme', wat zeker op zijn plaats is in het laatste geval. Misschien is er ook nooit een schepper geweest en is het universum fractaal opgebouwd en is onze planeet zoiets als een quark is voor een atoom (en is de zoektocht naar het ultieme 'elementaire deeltje' bij voorbaat gedoemd om nooit te stoppen, omdat er altijd een kleiner deeltje is). Dan zijn wij zonder het te weten een onderdeeltje van een entiteit die zoveel groter is dan wij, dat we nooit in staat zullen zijn om dit te beseffen. Dit lijkt mij nog veel plausibeler dan een of andere 'God' die op een dag besliste om wat levende figuurtjes te gaan boetseren of wat natuurwetten uit zijn knutseldoos te halen.

De ziel

Samenhangend met godsdienst is het geloof in het bestaan van een "ziel" in elke mens. Een "ziel" zou dan iets zijn dat niet materieel is, maar wel huist in onze materiële lichamen. Onder sommige omstandigheden zou die ziel dan in staat zijn zich los te maken van het lichaam, en de omstandigheid bij uitstek is het overlijden. Wat er daarna met die ziel gebeurt, hangt af van waar u in gelooft. In de godsdienst waar ik mee opgevoed ben, gaat ze naar de hemel, de hel of het vagevuur, in andere godsdiensten verhuist ze naar een andere persoon of een dier, of wat dan ook. Fantasie genoeg wat dit betreft.
Een totaal andere optiek, is de puur wetenschappelijke, waarbij de ziel en het bewustzijn niets anders zijn dan de uiterst complexe interactie van de neuronen in onze hersenen. In dat opzicht is de "ziel" nog steeds niet zuiver materieel, maar desalniettemin is de "magie" er wel af. En het houdt in dat als wij doodgaan, de ziel mee sterft.
Laten we zeggen dat, alhoewel de eerste optiek gepaard gaat met een breed scala van veel aangenamere emoties, ik zeer sterk geneigd ben in de tweede te geloven, de verhalen van "near dead experiences" ten spijt. Daarbij beweren mensen uit hun lichaam getreden te zijn en hun eigen lichaam en de omgeving gezien te hebben vanuit de lucht. Wat ik mij bij zulke verhalen afvraag, is hoe een immateriële ziel dan toch nog zou kunnen zien d.m.v. de ordinaire materiële centrale projectie van materiële lichtstralen op een materiëel netvlies... Volgens mij is het feit dat mensen door een ziekte van de hersenen of een hersenletsel mentaal totaal kunnen veranderen, een bewijs dat de ziel onlosmakelijk verbonden is met de materiële werkelijkheid van de hersencellen.

Dit inzicht begint zich trouwens sterk te verspreiden, dankzij wetenschappelijk onderzoek dat steeds meer inzicht geeft over hoe het "bewustzijn" echt werkt. Het probleem is dat een dergelijk inzicht, samen met hetgeen waarmee ik deze tekst begonnen ben, bij veel mensen kan leiden tot een totaal gebrek aan zin in het leven. Zij beseffen dat ze niet meer zijn dan een biologische entiteit zonder echt doel. En als zij al geen zelfmoord plegen, veranderen zij dus in een levende robot zonder enige creativiteit, met als enige houvast een strikt in regeltjes gegoten gedrag dat één grote aaneenschakeling van bezigheidstherapieën is, om die gedachten zoveel mogelijk te verdringen. M.a.w. zulke mensen zijn immens saai en onaangenaam om mee te vertoeven, en hebben bijgevolg doorgaans weinig vrienden.
Nu komt de aap uit de mouw: ik heb ook niet bijster veel vrienden. Ik heb er nooit veel gehad, en misschien daarom juist dat ik zoveel tijd had om over al deze dingen na te denken. Maar tegenwoordig probeer ik er verandering in te brengen (ook al is dat niet eenvoudig, onder andere omdat de anderen simpelweg van mij verwachten dat ik mij zoals vroeger blijf gedragen — ik pas niet in hun groep, weet u wel). Want in plaats van mij compleet teneer te laten drukken door alles wat ik hier nu opschrijf, bezie ik het eerder als een reden om juist zoveel mogelijk van het leven te genieten: je leeft maar één keer verdorie, geniet er dan toch van!

Taboes

Taboes zijn "ongeschreven wetten". Meestal wordt eronder verstaan: iets waar men niet over mag praten, maar het kan even goed een bepaalde handeling zijn die "uit den boze is". Enkele taboes (of voormalige taboes) zijn bv.: vragen aan een vrouw hoeveel ze weegt of hoe oud ze is, praten over seks, abortus, euthanasie... Om een of andere reden mag men er niet over praten of die handeling niet uitvoeren. Indien dit toch gebeurt, ontstaat bij de mensen een spontaan gevoelen van afkeuring. Dit gaat zelfs zo ver dat de meeste mensen nog niet eens aan die dingen durven te denken. En daar zit eigenlijk het probleem, want wie er wel degelijk over nadenkt zal al gauw tot de conclusie komen dat vele taboes ronduit arbitrair zijn, en er voor de meeste geen enkele zinnige bestaansreden is. Waarom bestaan ze dan wel?
Het sleutelwoord is weer eens: groepsgedrag. Wie tot een bepaalde groep wil horen, moet de taboes van die groep respecteren. Wie ze overtreedt, riskeert uit de groep gestoten te worden. Heel simpel, maar zo zijn veel mensen nu eenmaal.

Dus taboes kan je niet zomaar uit de weg ruimen. Taboes maken nl. deel uit van elke "groep", die haar eigen set ervan heeft, vaak haaks staand op die van een andere. Een "cultuur" of een ethnische groep is daar een voorbeeld van. Het is dus goed mogelijk dat u tot een andere cultuur dan de mijne behoort, en zich dus afvraagt of bovenstaande voorbeelden wel serieus waren, en ik kan u verzekeren: in landen als België zijn, of waren, dat zeker en vast taboes. Deze "culturele" taboes worden meestal bij de opvoeding doorgegeven. Wat men ook mag beweren over de invloed van de ouders in opvoeding: het volstaat dat iemand — en dit zijn dikwijls de ouders — op het juiste moment één keer tegen een kind zegt dat dit of dat niet mag gewoon omdat het niet mag, om ervoor te zorgen dat dit in het geheugen van dat kind gebrand blijft voor de rest van zijn/haar leven. Natuurlijk zijn hier uitzonderingen op, maar de meeste mensen zullen er achteraf niet over nadenken. Als iemand dat taboe dan overtreedt, zal bij hen dat alarmbelletje gaan rinkelen dat destijds geprogrammeerd is geweest, en automatisch een gevoelen van afkeuring teweegbrengen, alsof de overtreder hun “groep” aanvalt. En eenmaal die mensen dan ingepalmd zijn door dat gevoelen is de kwestie van nadenken over het al dan niet zinvol zijn van dat "verbod", verder verwijderd dan ooit.
Nochtans staan taboes dikwijls in de weg van een eenvoudige en grondige oplossing van bepaalde problemen, of zijn ze zelfs de oorzaak van problemen die er anders nooit geweest waren. Want als men niet bereid is om over een bepaald probleem te praten, zal het nooit grondig opgelost geraken.
Ik zeg nu niet dat elk taboe grondig uit de weg geruimd moet worden. Dit zou nl. een taboe op zichzelf zijn, nl. een taboe op het creëren van taboes, wat een paradox van formaat is! Wat ik wil zeggen is dat er niets mis is met een taboe als een "speels verbod" dat bij de minste nood verbroken mag worden. Zonder zulke taboes zouden vele vormen van humor niet bestaan. Het is wél erg als men zelfs in situaties waar het totaal zinloos en dom is, zich nog steeds vastklampt aan die kunstmatige arbitraire regeltjes. Blijkbaar hebben sommige mensen ze nodig als een soort anker om houvast te geven in hun leven, als een bron van zelfstandigheid en zekerheid, terwijl ze niets anders doen dan zich slaafs te richten tot de wetten van een of andere "groep"...

De consumptiemaatschappij: 'business' en 'economie'

Laten we even de momenteel meest gangbare vorm van "beschaving" wat naderbij bekijken. In de huidige kapitalistische maatschappij waarin ik en vele anderen leven, staat de "economie" centraal. Alles wat goed is voor de economie, is volgens sommigen dan ook meteen goed voor alles. Het enige dat ik hierop te zeggen heb, is "economie is bezigheidstherapie", net zoals godsdienst. Het woord "business" zegt het trouwens zelf: busy-ness = uzelf bezig houden, m.a.w. "bezigheid"!
Het lijkt alsof economie de nieuwe godsdienst is geworden, en geld de nieuwe God. Maar geld is ook niets anders dan een uitvinding van de mens, hoe zou dat nu in godsnaam een levensdoel kunnen zijn. Als ik nu even grof mag zijn: u moet of redelijk stom, of totaal gehersenspoeld zijn om daarin te geloven. Er zijn theorieën die beweren dat de mensen vanzelf een goed leven zullen leiden als de economie gezond is, en dat streven naar maximale winst mensen er automatisch toe aanzet om goed te handelen. Deze regeltjes gelden echter alleen onder zeer geïdealiseerde modellen. De echte wereld is ver van ideaal. U ziet het al aankomen.
Wat men soms durft te zeggen, is: “kinderen moeten opgevoed worden om goede consumenten te worden”, wat voor mij gelijkstaat met: “kinderen moeten gehersenspoeld, ge-brainwashed worden zodat ze later uitgebuit kunnen worden zonder dat ze daar erg in hebben”. En daar schijnt men tegenwoordig redelijk in te slagen. Men heeft niet liever dat de mensen op emotioneel gebied blijven steken in hun kindertijd, want kinderen zijn toch o zo gemakkelijk te manipuleren! Kritisch zijn is vandaag zowat een heiligschennis geworden: als u het waagt om ergens een negatieve kritiek over te geven, denken de mensen dat u van lotje getikt bent. De reden is simpel: mensen met een totaal gebrek aan kritiek kopen gewoon alles, tot en met totale rotzooi, en dat is juist wat men wil. Het is zelfs zo erg dat sommige mensen denken dat “shoppen” het ultieme doel van hun leven is en dat er niets plezanters bestaat. Jakkes. Bah. En u kan in het hoofdstuk over M/V lezen waarom u nu naar alle waarschijnlijkheid aan vrouwen denkt. Dit terzijde, heeft een recent onderzoek aangetoond dat 20% van de vrouwen 'koopverslaafd' is. Bedroevend.

Het is mogelijk een maatschappij te maken die even vlot (of rommelig, het is maar hoe u het bekijkt) draait als de huidige, maar dan praktisch zonder geld. Dit vergt echter zo'n immense verandering van mentaliteit, dat de meeste mensen het zich nog niet eens kunnen inbeelden, laat staan het uitproberen. In feite is elke vorm van bezit — het begrip "geld bezitten" inbegrepen — een verzinsel, dat echter diep ingebakken zit in de meeste mensen. Bezit is echter zuiver virtueel, het bestaat enkel in onze geest. Eenmaal als u sterft of dement wordt, sterft uw "bezit" gewoon mee.
Ook over dit onderwerp kan ik nog eindeloos doorgaan, en daarbij onze maatschappij vergelijken met de andere maatschappijvormen die op extremismen gebaseerd zijn, waaruit zal blijken dat er geen reden is om kapitalisme als beter te beschouwen dan andere "-ismen". Maar dat zou ons te ver leiden. Wat wel een feit is, is dat alles wat op "-isme" eindigt, inherent slecht is, omdat het impliceert dat men zich blindstaart op slechts één aspect van de samenleving — of welk ander onderwerp ook. Zie ook het laatste hoofdstuk wat dit betreft.

Hypes en trends

Een fundamenteel onderdeel van de huidige maatschappij, zijn de hypes en de trends. Het komt erop neer dat om een of andere reden de meeste mensen opeens een bepaald technologisch snufje, of wat dan ook, het absolute summum vinden en het kost wat kost moeten hebben. En eenmaal als ze het dan hebben, gaan ze ermee stoefen bij anderen die het nog niet hebben. Dit gaat zo door tot zoveel mensen het hebben dat de lol eraf is. Tegenwoordig wordt dit mechanisme natuurlijk op en top uitgebuit door reclame en marketing.
Kijk maar naar de "Pokémon"-rage: alhoewel dergelijke Japanse tekenfilms (anime) al tientallen jaren bestonden, ging iedereen er opeens voor uit de bol, gewoon omdat enkele marketing managers opeens vonden dat ze daar geld uit konden slaan. Het zelfde met de — inmiddels al afgedankte — "Power Rangers": ik herinner mij nog dat ik 15 jaar vóór het verschijnen van de PR als klein kind naar identiek dezelfde bucht keek, het heette toen gewoon "Bioman", en het verscheen enkel als vulling in vroege ochtendprogramma's voor kinderen, want toen was het geen rage.

U zou kunnen denken dat het hier gaat om iets typisch menselijks, maar ik ben er zeker van dat andere primaten ook hun "trends" hebben, zij het in een primitievere vorm die voor ons misschien niet direct waar te nemen is.
De motor achter dit verschijnsel moet u wederom niet ver zoeken. Denkt u maar even na wat u voelt als u hoort dat enkele van uw vrienden juist een of andere nieuwe gadget gekocht hebben. Veel kans dat het iets is in de aard van “verdorie, ik moet ook zo'n ding hebben, anders hoor ik er niet meer bij”. Juist, weeral groepsgedrag. Ofwel voelt u gewoon iets als “oei, ik ben zwakker dan hen”, nóg een gevoel uit de oertijd, weliswaar van dezelfde familie. Dus het enige wat er echt gebeurt, is dat u totaal gemanipuleerd wordt door een dikwijls ongecontroleerde massahysterie. Tegenwoordig zijn veel hypes en trends echter niet zo ongecontroleerd als ze misschien lijken. Ze worden gestart en geleid door personen die precies weten wat zij doen. De hype rond de lancering van nieuwe versies van het Windows-besturingssysteem zijn hier een mooi voorbeeld van. De media-aandacht voor deze gebeurtenissen is altijd zo overweldigend dat ik er zeker van ben dat ze grotendeels georkestreerd is door de marketing-machine van Microsoft. Een paar journalisten omkopen is een peulschil vergeleken met het Microsoft-budget. Bij Windows Vista moet dit wel het meest flagrant geweest zijn, want de kunstmatige hype leek bijna belachelijk in vergelijking met de onverschilligheid jegens Vista van iedereen die ik ken.

Het inzicht in wat hypes echt zijn heeft mij er een totale afkeer voor doen krijgen, en daardoor hebben ze bij mij meestal het omgekeerde effect. Neem bv. GSM's. Alhoewel men reeds jaren en jaren overal mensen op straat kon zien rondlopen terwijl ze naar hun GSM zitten te staren, zou het nog eens jaren en jaren duren eer ik er ook een had (en het was dan nog een geschenk). Ik gebruik het ding nog steeds niet vaak. Ik voer liever een gesprek met een mens van vlees en bloed dan met een stuk plastic (en ik moet er niet voor betalen ook). Ik vind dat de vrijheid die men ermee wint (overal kunnen bellen) niet echt opweegt tegen de vrijheid die men ermee verliest (dat ding overal meesleuren, en bovenal, op elk moment, overal en door eender wie opgebeld kunnen worden — met zo'n melodietje dat iedereen in zijn actieradius irriteert — om een gesprek te voeren over niets). Een mobiele telefoon is voor mij mobiele stress. Dat het "in" zou zijn om een GSM te hebben, kan mij geen barst schelen (natuurlijk zijn de dingen tegenwoordig zo ingeburgerd dat er weinig overblijft van de hype). De enige reden waarom ik er een als cadeautip had opgegeven, was omdat het in de toekomst toch vaker nuttig kan worden. Stel nu dat ik er al lang geleden een gekocht had, zou het ding nu al achterhaald zijn, terwijl ik voor dezelfde prijs op dit moment een veel beter model heb...
Nochtans, ik zit hier nu een internet-pagina te typen, en Internet is ook een "trend" (die weliswaar ook over haar hoogtepunt heen is). Maar dat laat mij ook volkomen koud. Het is gewoon omdat Internet zoveel mogelijkheden biedt voorbij de hype, dat ik erin geïnteresseerd ben. De onkunde van de mensen die zonder zinnige reden zichzelf forceren om toch maar iets te proberen te snappen van Internet en computers in het algemeen, irriteert mij eigenlijk alleen maar. Maar die mensen kunnen er niet aan doen, zij zijn niet in staat in te zien dat ze zich domweg laten leiden door een hersenschim, die al dan niet met opzet gecreëerd is door iemand anders... Wat een trieste wereld.

Even terzijde: iets dat mij extreem irriteert aan het internet, is dat het de drempel verlaagd heeft voor mensen om eender wat te schrijven, tot zo'n extreem laag niveau. Dit is vooral te wijten aan de anonimiteit die 'cyberspace' biedt, en het gevolg is dat het ganse internet vergeven is van onvoorstelbare rotzooi. Vóór de komst van het internet moesten mensen effectief moeite doen om hun mening hoorbaar te maken. In het algemeen hadden enkel degenen die echt iets interessants te zeggen hadden, genoeg doorzettingsvermogen om door het proces te geraken van het gepubliceerd te krijgen. Plus, de meeste publicaties hadden een redactie van mensen, die rommel konden weigeren. Nu kan iedereen hun idiote extremistische ideeën schrijven in blogs, forums en websites, en het wordt moeilijk om het signaal te scheiden van de ruis. Soms geeft dit een valse indruk dat de mensheid dommer geworden is, maar eigenlijk is het gewoon makkelijker geworden voor de reeds bestaande domme mensen om zichzelf te laten horen. Het slechte is dat ik de indruk heb dat zelfs in het "echte leven", waar niemand beschermd is door het schild der anonimiteit, mensen ook beginnen met onzin te verspreiden op een gelijkaardige manier als op internetforums en -blogs. Vooral de jongste generaties, die blootgesteld zijn aan dit soort van schrale communicatiecultuur sinds ze hun eerste webpagina's konden lezen, schijnen hier het meeste aan te lijden. Ik geloof dat er zoiets kan bestaan als teveel communicatie, en dat we dat punt bereikt hebben.

Op zich is er niks verkeerd met de huidige technologische vooruitgang, en het is echt fantastisch wat het al allemaal opgeleverd heeft. Maar het gaat zo snel, dat eigenlijk zeer weinig mensen er nog echt iets aan hebben. Op het moment dat je iets koopt, is het al 'verouderd'. Meer nog, de meeste mensen hebben helemaal geen nood aan alle prullaria die men hen probeert aan te smeren. Er is geen enkele reden waarom men zou moeten proberen de laatste nieuwe snufjes door ieders strot te rammen, zoals GSMs waarmee je op een belachelijk klein schermpje op internet kan surfen, miezerige foto's nemen, en de meest irritante ringtones spelen die ooit uitgevonden zijn. Maar toch doet men het, omdat enkelen er dik profijt uit kunnen halen, en anderen in de waan zijn dat het echt nodig is om ons leven te verbeteren (zie verder).

Seks en liefde

Alhoewel godsdienst in veel Westerse culturen aan het aftakelen is, bestaat ook daar nog steeds hetzelfde "taboe" rond seks, schijnbaar het enige religieuze erfgoed dat nog niet is weggeërodeerd — alhoewel dit aan het veranderen schijnt te zijn. Nochtans is er niks abnormaals, laat staan ongezond of verboden aan seks. Als u gelooft dat u hier op deze planeet zou rondlopen moest er geen seks bestaan, wel... dan zou ik u zwaar doch terecht beledigen moest ik u mijn menig hierover meedelen.
Het is heel simpel en het gaat als volgt: door een of ander mechanisme, dat het product is van natuurlijke selectie — maar wat maakt het nu uit wat erachter zit — wordt een man verliefd op een bepaalde vrouw, of een vrouw op een bepaalde man, en in het beste geval vice versa. Afhankelijk van de personen in kwestie duurt het lang of niet lang, maar in elk geval zullen zij na een bepaalde tijd seks met elkaar hebben, gewoon omdat zij daar een onstuitbare drang naar hebben, omdat het simpelweg aangenaam en plezant is. Stel nu eens dat seks pijnlijk en/of saai zou zijn en dat iedereen er een natuurlijke afkeer van zou hebben. Dan zouden er gewoon geen mensen bestaan, zo simpel is het. En toch schijnen er heel wat mensen te bestaan die geloven dat seks de pure hel is, praktisch altijd omdat ze nog nooit seks gehad hebben en er enkel allerlei foute veronderstellingen over hebben. Ofwel omdat ze denken dat het om één of andere reden "verboden" is.

Om een lang verhaal kort te houden: seks en liefde zijn essentiëel voor levende wezens zoals de mens. Als u vindt dat seks verboden moet worden en dat liefde niet meer dan een sprookje is, waarom zet u die gedachtengang dan niet meteen voort en denkt u eens goed na hoe we ons in ±80 jaar kunnen voorbereiden op het uitsterven van de menselijke soort.
De vraag is nu wat zinnige redenen zijn om wél van seks af te zien. Een lichamelijke afwijking of een overdraagbare ziekte zijn zonder meer goede redenen. Als seks voor u niet aangenaam is, kan dat zijn omdat het daadwerkelijk ongezond is voor u, ofwel omdat er iets anders aan de hand is, dat mogelijk genezen kan worden. Maar in het algemeen is de belangrijkste reden natuurlijk dat seks, zonder voorbehoedsmiddelen, veel meer is dan gewoon even een pleziertje. Tenzij u nog steeds in de ooievaar gelooft, weet u wat de gevolgen kunnen zijn. Het zijn nl. juist die gevolgen waar seks juist voor dient. En kinderen grootbrengen is niet niks. Bovendien vond ik het allesbehalve een reden tot feesten toen onlangs de 6 miljardste mens geboren werd, want er zijn nu al veel te veel mensen op de wereld.
Wat u dus zeer duidelijk voor uzelf, of beter: jullie zelf, moet uitmaken wanneer u weer eens zin krijgt in een partijtje seks, is of u een kind wilt of niet. Als het antwoord "nee" is, wat praktisch altijd zo zou moeten zijn (gezien het gemiddeld aantal gewenste kinderen, gedeeld door het gemiddeld aantal keren dat een koppel seks heeft in hun leven), is het zeer dom om te gokken dat de omstandigheden wel zo zullen zijn dat er geen bevruchting zal plaatsvinden. Die kans is nl. groter dan u misschien denkt, sla er maar eens een boek over dit onderwerp over na. M.a.w. u móet dan een voorbehoedsmiddel gebruiken. De vraag is nu of het dan niet beter is gewoon van seks af te zien, en dus de raad van de heer Johannes-Paulus II op te volgen. Volgens mij is het antwoord "nee", want als u uw seksuele drang voortdurend probeert op te houden, riskeert u op een dag er totaal niet meer aan te kunnen weerstaan, met alle gevolgen van dien. Zoals alle dieren heeft de mens op tijd en stond dus een "ontlading" nodig, anders wordt het ongezond...

Man versus vrouw en het "sterke geslacht"

Het "sterke geslacht"??

Een courant onderwerp van artikels in tijdschriften tegenwoordig, zijn de verschillen tussen man en vrouw. Sommige artikels beweren dat er wetenschappelijke bewijzen zijn dat de vrouw "het sterke geslacht" is. Wat mij dan verwondert, is hoe zo'n contradictio in terminis dan nog in weekbladen met een redelijk goede faam op het gebied van kwaliteit kan verschijnen. Maar ik denk niet dat het toeval was dat een recent artikel daaromtrent juist op de dag verscheen dat er een nieuw "mannenblad" uitkwam. Want hoe meer controverse, hoe meer verkochte exemplaren natuurlijk...
Terzake nu: het zou toch duidelijk moeten zijn dat de begrippen "wetenschappelijk" en "het sterke geslacht" weinig met elkaar te maken hebben. Het laatste begrip is namelijk uiterst subjectief, en dus per definitie niet wetenschappelijk te onderzoeken of te bewijzen. Want wat zou u nu zeggen als ik u vraag: "geef de definitie van het sterke geslacht"? U zou misschien zeggen dat dat het geslacht is met gemiddeld de "sterkste" spierkracht (waarschijnlijk de man). Iemand anders zou kunnen beweren dat het het langst levende geslacht is (zonder enige twijfel de vrouw). Nog anderen zouden beweren dat het het intelligentste geslacht is.

Intelligentie

Nu had u graag ook een tekstje tussen haakjes gehad achter de laatste zin van de vorige paragraaf, nietwaar? Velen hebben al geprobeerd om te bewijzen dat ofwel de man, ofwel de vrouw het intelligenst is, en daarbij komen ze aandraven met argumenten die op het eerste gezicht wel iets hebben, maar bij nader inzien puur vacuüm zijn. Dat de meeste wetenschappers mannen waren, hoeft helemaal niet te wijten te zijn aan een hogere intelligentie van de man. Het volstond dat men vroeger vond dat wetenschap niks voor vrouwen is, om ervoor te zorgen dat vrouwen niet dezelfde kansen kregen als hun mannelijke collega's. Dat meisjes hogere scores halen op school, hoeft helemaal niet te betekenen dat meisjes intelligenter zijn. Dit zou u meteen inzien moest u weten hoe zulke punten eigenlijk behaald worden. Om het kort te houden: iedereen die een goed geheugen heeft en voldoende discipline, kan zoveel punten halen als hij/zij wil, want examens zijn nog steeds voor 90% gebaseerd op het domweg reproduceren van gegevens. En er aantrekkelijk genoeg uitzien, kan zelfs al volstaan om een voldoende te halen, ook al weet je niet eens waarover je aan het spreken bent. (Daarom vind ik schriftelijke examens iets 'eerlijker' dan mondelinge.)
En als u denkt dat een goed geheugen een garantie is voor intelligentie, vraag dan maar eens aan een computer met uw favoriete hoeveelheid RAM en harde schijf-grootte wat het volgende cijfer is in de reeks "4, 5, 7, 11". Die computer zóu het antwoord kunnen geven, moest iemand ooit toevallig die reeks erin geprogrammeerd hebben. En als de computer dan "19" antwoordt, zou u zeggen: "waaw, wat een intelligente machine!" Nochtans heeft het hem niet meer moeite gekost dan het opzoeken in het juiste geheugenadres waar de voorgekauwde oplossing stond. En ik kan u verzekeren dat het bij veel mensen ook zo gaat. Want zij zijn er vast van overtuigd dat je alles van buiten moet leren en dat je er dan wel zal geraken. Wel, begin maar aan uw Winkler Prins van 18 (?) delen, daarna kan ik u het volledige werk van Pascal, Descartes, De Fermat, Leibniz aanraden, als u daarmee klaar bent kan u zich wagen aan het volledige menselijke genoom, ... en ga zo maar door. U zou toch al hoogbejaard zijn eer u daar geraakt. En dan nog zou u — even abstractie makend van dementieverschijnselen — niet eens in staat zijn om uw koffiezet te repareren als die defect raakt, want dat staat nergens in al de voorgenoemde werken...

Enfin, tot hier deze uiterst lange uitweiding om even aan te tonen dat de meeste dingen veel ingewikkelder ineen zitten dan men doorgaans denkt. Bovendien, intelligentie is geen één-voudige zaak. Een loodgieter die te "stom" is om een wiskundige vergelijking op te lossen, kan afhankelijk van het standpunt intelligenter zijn dan Albert Einstein.
In elk geval, nu kan ik eindelijk zeggen hoe het volgens mij zit met het gemiddelde intelligentiepeil van de man versus de vrouw. Wel, als men zowel kan "aantonen" dat de man intelligenter is dan de vrouw, als het omgekeerde, is er maar één mogelijkheid: er is gewoon geen verschil. Juist omdat de niveaus gelijk zijn, kan men zeer makkelijk de resultaten van experimenten lichtjes in een bepaalde richting manipuleren zodat ze naar de gewenste kant overhellen. Nochtans beweert men dat bv. vrouwenhersenen "beter ontwikkeld" zijn, en dat er bv. een grotere verbinding is tussen de hersenhelften bij vrouwen. En zonder enig bewijs concluderen sommigen daaruit dat vrouwen dus intelligenter moeten zijn.
Welnu, stel nu dat er toch een verschil is, dan moet het wel erg klein zijn, want ik zie er in de praktijk geen. Ik zie bovenal niet in waarom een vrouw/man over meer intellectuele capaciteiten zou moeten beschikken dan een man/vrouw. Wat men zich dan trouwens op de eerste plaats zou moeten afvragen, is: hoe komt het dan dat vrouwenhersenen zogezegd "beter ontwikkeld" zijn? Het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk wij zó ineenzitten, dat het brein zich fundamenteel anders gaat ontwikkelen omdat er twee X-chromosomen zijn dan wel een X- en Y-chromosoom. De invloed van hormonen is ook quasi uitgesloten omdat deze pas een significante invloed op de lichamelijke ontwikkeling hebben op het moment dat de hersenen al in een vergevorderd stadium van ontwikkeling zijn.

De hersenen zijn op zich al zo ingewikkeld (biologisch gezien zelfs overbodig ingewikkeld), dat een extra mechanisme voor nog eens een apart type per geslacht mij wel heel vergezocht lijkt. Als men dus spreekt over "ontwikkelen", moet het hier gaan om een externe invloed, zoals opvoeding (in de ruime zin) en onderwijs, twee dingen waarvan men vindt dat ze totaal verschillend moeten zijn voor meisjes en jongens — u zal wel uit de rest van deze tekst kunnen opmaken dat ik dat onzin vind. En als het daaraan ligt, is dat voor mij een teken dat daar iets aan scheelt en dat er zwaar aan gesleuteld moet worden. De meeste mensen daarentegen stoppen al bij “er is een verschil”. Voor mij is dat juist waar het onderzoek begint!
De kans is dus groot dat als men ooit dat "verschil" — als het bestaat — écht kwantitatief kan aantonen, men het in geen al te grote letters zal publiceren, omdat het eerder belachelijk is als blijkt dat men zoveel tijd en energie verspild heeft aan die enkele procentjes, of misschien maar fracties van een procent...

Al het bovenstaande staat los van enig wetenschappelijk onderzoek. Beschouw het maar het product van simpel gezond verstand. Als u wetenschapper bent en u denkt het bovenstaande te kunnen weerleggen of bevestigen, begin er dan maar direct aan, maar wees voorbereid om u op relatief onbetreden gebied te begeven... En denk eraan: de oorzaak van iets vinden is niet het eindpunt. Het is het teken dat u een nieuw onderzoek moet starten.

U moet maar in het vervolg eens objectief naar de mensen kijken als u hun intelligentie probeert in te schatten. U zal evenveel domme vrouwen als mannen zien, en evenveel intelligente vrouwen als mannen. Het is enkel omdat de meeste mensen een verschil willen zien, dat ze er daadwerkelijk een zien (en... vergeet de zelfrealiserende voorspelling niet). Het volstaat gewoon om enkel te kijken naar wat men wíl zien, en hetgeen men níet wil zien te negeren. Niet enkel paarden dragen dus oogkleppen.

De echte verschillen versus de "valse"

En toch zwaaien de mannen op veel gebieden nog steeds de plak. Hoe komt dat dan? Wel, de reden is simpel: het is niet omdat er geen verschil in intelligentie of wat dan ook is, dat de mensen dat ook doorhebben.
Wat ik nl. zojuist geprobeerd heb, is dat misverstand alvast bij u uit de weg te ruimen, en ik ben mij er zeer goed van bewust dat dat misschien totaal niet gelukt is en dat u nu al op een andere website zit in plaats van verder te lezen. Maar als het toch enigszins gelukt is, kunnen we verder gaan:
Het is dus gewoon doordat de mensen gelóven dat mannen beter geschikt zijn voor "intelligente" jobs, dat er daar daadwerkelijk ook meer mannen te vinden zijn. En dat geloof zit er diep in. Het wordt er nl. stevig ingeramd bij de opvoeding, waardoor het zich dus uitstekend kan voortplanten. Dit geloof, samen met nog een hoop andere clichés, zoals "vrouwen zijn emotioneler dan mannen, mannen zijn technisch begaafder, vrouwen kunnen beter koken en huishouden", maakt gewoon deel uit van de "cultuur", de "beschaving". M.a.w. ze zijn weer eens virtueel. Maar ze kunnen zich wel goed voortplanten, omdat iemand die ermee opgevoed is, zijn/haar kinderen ermee zal opvoeden. Vandaar dat er ook wel eens de term "tweede natuur" voor gebruikt wordt. Nochtans, veel natuur is er niet aan. (N.B.: met opvoeding bedoel ik niet alleen opvoeding door de ouders. Tegenwoordig worden kinderen waarschijnlijk in de grootste mate "opgevoed" door de rommel die langs TV, weekbladen en andere media het huis binnenstroomt.)

Het woord dat u al lang hoorde aankomen en een soort van rode draad in deze tekst vormt, is in dit hoofdstuk nog niet gevallen: als er één ding is waar groepsgedrag de plak zwaait, is het hier wel. Ik heb het al over racisme gehad, welnu, het verwante woord in deze context is seksisme en al wat ik omtrent racisme gezegd heb, is mits minieme aanpassingen ook hier van toepassing, zeker de “self-fulfilling prophecy”. Omdat mannen en vrouwen er zo verschillend uitzien, zijn zij eerste klas kandidaten om vanzelf samen te klitten tot twee verschillende groepen. Dit is zo mogelijk nog sterker dan het geval is bij verschillende rassen. Eenmaal deze groepen dan gecreëerd zijn, is de weg vrij voor al wat in de volgende paragrafen beschreven wordt.

Strikt gezien zijn de enige fundamentele verschillen tussen mannen en vrouwen anatomisch. Door deze verschillen is het logisch dat vrouwen minder geschikt zijn voor bepaalde jobs (maar die zijn veel minder talrijk dan u misschien wel denkt). En in enkele gevallen kan het misschien leiden tot een lichtjes andere kijk op de zaken, maar dit is zeker niet courant vanuit een strikt logisch standpunt. De meeste mensen echter schijnen te vertrekken van de idee dat mannen en vrouwen totaal verschillende 'creaturen' zijn en beschouwen gelijkenissen als een uitzondering op deze regel, en dus hebben zij enkel aandacht voor de verschillen. Mijn kijk hierop is juist omgekeerd, namelijk mannen en vrouwen zijn zeer gelijkaardig en er zijn niet zo veel fundamentele verschillen, en het proberen op te blazen van deze verschillen tot extreme proporties slaat op niks. We zijn allemaal mensen verdorie, geen buitenaardse wezens van twee verschillende planeten!

Ja, maar ... ?

Hoe zit het nu met de andere verschillen, waarvan ik beweer dat ze verzinsels zijn? Het schijnt bv. tóch zo te zijn dat vrouwen minder goed in staat zijn om bv. de draairichting van een schroef te onthouden. Daarvoor zijn nu twee gangbare verklaringen. De eerste is dat er ergens een gen is dat instaat voor het vermogen om draairichtingen te onthouden. Volgens mij is dat een verklaring die van bijzonder veel fantasie getuigt, maar verder vrij ongeloofwaardig is. Een veel aannemelijkere verklaring ligt voor het grijpen in speelgoedwinkels: kijk maar eens naar "typisch jongensspeelgoed" en "typisch meisjesspeelgoed". Het eerste bevat dikwijls technische dingen met schroefjes en dergelijke. Het laatste uiterst zelden. Het speelgoed dat kinderen krijgen, is nl. een weerspiegeling van die seksistische verschillen die de mens in de loop der tijden zelf heeft gecreëerd. Meisjes zijn verondersteld om met poppen te spelen zodat ze later voor hun kindjes kunnen zorgen, want dat is toch "de taak van de vrouw". En jongens moeten met Mecano en dergelijke spelen zodat ze later "in de fabriek" of als ingenieur kunnen werken, want dat zijn toch "typische mannenjobs". En dan zijn de mensen verwonderd dat vrouwen niet in staat zijn om een schroefje vast te draaien, en dat mannen liever hun auto of motorfiets uiteenhalen dan voor hun kinderen te zorgen.
Meisjes mogen huilen als ze pijn hebben en ze mogen hun gevoelens laten zien, maar jongens niet. Het enige wat ze er dan mee kunnen doen, is opkroppen. En dan is men verbaasd te constateren dat er meer mannen dan vrouwen zelfmoord plegen wanneer ze geen plekje meer vinden om het zoveelste opgekropte gevoelen weg te moffelen.
Dit zijn dus weer eens voorbeelden van self-fulfilling prophecies, die seksisme in de hand werken. Men veronderstelt dat man en vrouw verschillen, en daardoor ontstaan er juist verschillen... Herinner u die grotere verbinding tussen hersenhelften: is dit nu een fundamenteel anatomisch verschil, of is het een neveneffect van de typische meisjesopvoeding? Nog een debat om wetenschappers mee bezig te houden...

Over wetenschap gesproken, een bepaalde studie krijgt recent veel aandacht in de 'populaire wetenschap'. Het is diegene waarin beweerd wordt dat vrouwen beter zijn in multitasking dan mannen. Er worden nooit enige details over deze studie gegeven op TV of in magazines, maar bijna iedereen die ik ken, gelooft sterk dat vrouwen beter zijn in "het doen van meerdere dingen tegelijk" dan mannen, wat dat dan ook betekent. Het enige dat ik geloof, is dat de resultaten van die studie uit hun context gerukt zijn en zwaar opgeblazen, gewoon om de mensen wat nieuwe brandstof te geven voor hun dagelijkse seksistische prietpraat. Ik moet om de paar dagen aanhoren hoe iemand deze studie aanhaalt, ofwel om zijn/haar schijnbaar fragiele mannelijkheid/vrouwelijkheid te bevestigen, ofwel gewoon als een excuus (voor mannen) om aan taken met een geurtje van multitasking te ontsnappen. Als dit zo lang genoeg doorgaat, kan het zijn dat mannen uiteindelijk effectief slechter worden in multitasking, wanneer het een zoveelste aspect van seksistische opvoeding wordt.
Het grappige is dat een andere studie probeerde te bewijzen dat multitasking inefficient zou zijn op een of andere manier. Dat gaf echt de indruk dat de onderzoeker de andere studie beschouwde als een aanval op zijn mannelijkheid en zich probeerde te verdedigen. Als men kijkt naar wat voor studies het nieuws halen, zijn het meestal degene over seks of verschillen tussen man en vrouw, hoe irrelevant, nutteloos en dubieus van kwaliteit ze ook zijn. Als u een onderzoeker bent in een ander domein en u iets echt nuttigs ontdekt heeft dat niets met seks(ualiteit) te maken heeft op een of andere manier, is het meestal pech als u daarmee media-aandacht dacht te kunnen krijgen.

Eenmaal mensen min of meer volwassen zijn, begint men te prutsen om die kunstmatige verschillen toch weer weg te krijgen. Dit heet "emancipatie". Dit is een lapmiddel om de fouten die tijdens de opvoeding gemaakt worden, weg te werken, wat quasi onmogelijk is omdat ze er te stevig inzitten. Emancipatie is dus vrij zinloos. Als we nu die kunstmatige verschillen tussen man en vrouw er nooit instaken, zouden heel wat problemen die nu bestaan, vanzelf verdwijnen. "Joepie, dé oplossing!" zegt u nu misschien. Helaas, zo simpel is het niet. Het probleem is nl. dat die "tweede natuur", ook al gaat het over iets virtueels, over enkele sterke verdedigingsmechanismen beschikt.
Ten eerste: de meeste mensen verzetten zich tegen verandering, zeker verandering van hun manier van leven.
Ten tweede: zie enkele paragrafen hierboven, nl. de "consumptiemaatschappij". Enkele van de 6 miljard mensen die op deze planeet rondlopen, halen veel profijt uit al die fictieve verschillen, terwijl die de andere mensen schaden. De verhouding van beide groepen moet zo ongeveer 1 op 1000 zijn, maar toch wordt deze situatie stevig gehandhaafd door deze minoriteit. Want zij zijn slaven van hun eigen drang naar geld, die elk niet-financieel voordelig deel van hun gezond verstand verlamt. Ik heb het natuurlijk over de fabrikanten van al die producten die specifiek voor vrouwen of mannen bedoeld zijn. Vreemd genoeg schijnen deze personen niet te beseffen dat heel wat van hun productiekosten zouden halveren (geen specifieke reclame, zelfde verpakking voor producten die eigenlijk het zelfde zijn, maar nu worden verkocht in aparte versies voor man & vrouw) of hun potentiële afzet zou verdubbelen, moesten ze hun producten naar beide geslachten richten. Helaas is de situatie in werkelijkheid iets complexer. Men doet juist aan deze zogenaamde "productdifferentiatie" omdat dit vaak toelaat om een marktpositie in te nemen die sterker naar monopolie neigt. Maar als u daar meer over wil weten kan ik u een boek over economie aanraden.
Ten derde: het begint waarschijnlijk afgezaagd te klinken, maar het is nu eenmaal zo: weer eens groepsgedrag, jawel. Omdat het hier maar gaat om twee groepen, en deze groepen duidelijk afgebakend zijn, is het zeer moeilijk om de grenzen ervan te doorbreken en hen dichter bijeen te brengen. Elk en ieder individu van deze groepen zal zich daartegen verzetten!

Wat men dus zou kunnen doen om al deze mechanismen uit te schakelen, is haast alle mensen uitroeien en opnieuw proberen te beginnen, een soort "ark van Noach" dus. Natuurlijk is dit enkel iets voor sci-fi films! (Als u het toch een goed idee zou vinden, mag u alvast bij uzelf beginnen wat mij betreft.) Bovendien zou de situatie na een tijdje vanzelf terug convergeren naar een extremum, in het voordeel van man ofwel vrouw. Het enige wat dus in aanmerking komt, is proberen de situatie langzaam, stap per stap, te verbeteren, en als het ooit goed komt, zorgen dat het niet terugkeert. Denk eraan: het gaat hier om groepen, en je zal niets bereiken door de groep aan te vallen. Je moet elk individu aanpakken: een klein beetje per individu maal het aantal individuen in de ganse groep, kan al een heel groot verschil maken.
Ofwel kunnen we gewoon niets doen, en wachten tot de situatie zichzelf zo hard versterkt heeft dat ze zichzelf vernietigt (en de mensheid mogelijk erbij)...

De huidige "mannen"- en "vrouwen"culturen

Het is duidelijk waartoe die ziekelijke drang tot groepsvorming geleid heeft: als ik rondom mij kijk, zie ik meisjes die haast enkel vriendinnen hebben, en jongens die haast enkel vrienden hebben. En die meisjes schijnen jongens als een andere diersoort te beschouwen, en andersom. Logisch, want velen geloven rotsvast in alle kunstmatige verschillen die ik reeds besproken heb, en nog veel meer. Sommige meisjes/vrouwen kicken natuurlijk ook op die zogenaamd wetenschappelijke artikels waarin beweerd wordt dat ze intelligenter zijn (zie boven), en omdat ze dus in de waan zijn dat ze "beter" zijn willen ze niets meer met de zogenaamd "inferieure" soort te maken hebben — een attitude die niet bepaald van veel intelligentie getuigt, eerder van een totaal gebrek aan mentale volwassenheid.
Er bestaan geen mensen meer, enkel nog "mannen" en "vrouwen". Het ene geslacht past simpelweg niet in de groep van het andere. En ik heb de indruk dat de scheiding tussen beide groepen alsmaar groter wordt.

Het merendeel van de meisjes vandaag probeert zichzelf om te toveren tot een kloon van het schoonheidsideaal dat tegenwoordig gangbaar is. Alhoewel het volstrekt nutteloos is, epileren toch 99% van de vrouwen zich. Ook al is het bewezen dat hoge hakken ongezond zijn, toch blijven vrouwen ze dragen. En ook al is het in vele gevallen hinderlijk, toch sleurt een groot deel van hen een handtas mee, alsof ze spontaan zullen doodvallen zonder het ding. Verbazingwekkend genoeg vind ik niet makkelijk informatie over wanneer het gebruik van de handtas is ingevoerd, maar ik heb een donkerbruin vermoeden dat het sinds de renaissance is. Het moet dus wel een mirakel zijn dat vrouwen zonder handtassen door de ganse middeleeuwen zijn geraakt! Ik vermoed dat hoge hakken en handtassen door mannen uitgevonden moeten zijn, want geen enkele mentaal gezonde vrouw zou zichzelf die dingen willen aandoen. Ik vermoed ook dat, wat uw leeftijd ook is, deze tekst de eerste keer in gans uw leven is dat iemand ooit de onafscheidelijke associatie van handtassen met vrouwen zo grondig in vraag heeft durven stellen.
Al die gewoonten worden nl. beschouwd als noodzakelijke aspecten van het "vrouw zijn". Het zijn de normen om tot de "groep" te behoren. En daardoor ziet het grootste deel van de vrouwen er hetzelfde uit. Hoe saai. Veel meisjes tegenwoordig hebben een echte "plastic" look, die mij met walging vervult. En wat een tijdverspilling moet het zijn om zich elke dag op te tutten als een barbiepop. En wie weet hebben al die onnatuurlijke cosmetische goedjes wel schadelijke effecten op lange termijn, die niet tevoorschijn zijn gekomen in de laboratoriumtests. Maar ja, zo zijn ze wel bezig natuurlijk. En als je bezig bent, denk je niet aan hetgeen waarmee ik deze tekst begonnen ben.

Natuurlijk geldt dit alles ook voor mannen. Als u zou proberen om het merendeel van de mannen in zekere "categorieën" te verdelen, zou u — net zoals bij de vrouwen — waarschijnlijk toekomen met de vingers van uw beide handen om het aantal verschillende categorieën te tellen. Sommige hiervan zouden dan overeenkomen met gelijkaardige aan de kant van de vrouwen, en andere niet. Mensen van deze laatste categorieën hebben dan een grote kans om alleen te blijven voor de rest van hun leven. En natuurlijk zijn er ook typische "mannen-eigenschappen", zoals het drinken van bier, voetbal kijken, agressie enzovoort. Het aantal jongens dat er "plastic" uitziet, echter, lijkt momenteel lager dan bij de meisjes. Maar aangezien de producenten van cosmetische bocht hun winsten willen vergroten, zou dit binnenkort kunnen veranderen.
Het komt er dus op neer dat de mens een enorme kloof heeft geslagen tussen de beide geslachten. En die kloof schijnt enkel maar breder te worden, zeker niet smaller... Want de meeste mensen vinden dit allemaal vanzelfsprekend. Zij hebben — weer eens — het "gevoel" dat het gewoon allemaal zo móet. Zij voelen zich gelukzalig als zij zichzelf kunnen bevestigen als lid van hun groep, zij zijn er zo afhankelijk van geworden dat het imago van de "onafhankelijke zelfstandige vrouw" van tegenwoordig wel bijna een karikatuur moet zijn.

Natuurlijk heeft deze kunstmatige "scheiding der geslachten" zijn impact: het geboortenaantal in bepaalde "beschaafde" landen begint te dalen. In België is het zelfs zo erg, dat ouders des te meer geld krijgen van de staat naarmate ze meer kinderen hebben (terwijl in landen als China het juist omgekeerd is). Het is nl. zo dat het bevolkingsaantal in België zou dalen moesten er niet voortdurend immigranten bijkomen. Dit wist ik zelfs niet eens toen ik bovenstaande tekst schreef, maar ik had wel een sterk vermoeden. Het is ook niet meer dan logisch.
Maar eigenlijk is dit allemaal nog zo geen ramp. Zoals ik al gezegd heb: er zijn teveel mensen op deze wereld en een daling van het bevolkingsaantal is welkom. Ik vraag me dan wel af of dit dan echt op zo'n onaangename manier moet gebeuren.

Het meest ironische van dit alles, is dat deze extreme manifestatie van beide geslachten als totaal verschillende en onafhankelijke groepen, alle inspanningen om seksisme uit te roeien tenietdoet. Wat is de oorsprong van sexisme? Het idee dat beide geslachten verschillend zijn, juist! Deze verschillen extremiseren is seksisme versterken. Ik geloof dat seksisme tegenwoordig zelfs erger is geworden dan toen de vrouwen onderdrukt werden door de mannen (waarmee ik helemaal niet wil zeggen dat ik dat een betere situatie vond). In feite is er niet veel verbeterd wat dit betreft, integendeel! Terwijl je vroeger een onderdrukkende (mannen) en een onderdrukte (vrouwen) groep had, heb je nu twee onderdrukkende groepen! Dat is tweemaal zo slecht! Natuurlijk is het terugkeren naar de vroegere situatie (of zijn inverse) geen enkele oplossing. Maar de weg die we nu volgen is evenmin een oplossing. De manier waarop veel vrouwen en mannen zichzelf distantiëren van 'de andere kant' maakt mij gewoonweg ziek.

Homoseksualiteit

Wat mij ook ergens stoort — en nu raak ik ongetwijfeld een delicaat onderwerp aan — is dat men tegenwoordig homoseksuele en lesbische relaties als doodnormaal afwimpelt. (Voor de eenvoud bedoel ik in de rest van deze tekst met 'homoseksueel': "aangetrokken tot hetzelfde geslacht".) Men beweert echter dat 5% tot 10% of zelfs meer van de mensen homoseksueel is, wat ik verdacht veel vind. Alles hangt natuurlijk af van uw definitie van 'normaal'. Als u onder 'normaal' verstaat "het is de norm, de meerderheid", dan denk ik dat u dringend aan een reality check toe bent. Nochtans schijnen redelijk wat mensen deze definitie van 'normaal' te hanteren. Als u anderzijds met 'normaal' bedoelt: "het is mogelijk", dan zeg ik dat homoseksualiteit inderdaad normaal is.
Ik geloof namelijk dat elke mens gemaakt is uit dezelfde blauwdruk. Vele of zelfs alle kwaliteiten die typisch mannelijk of vrouwelijk zijn, zijn aanwezig in elk menselijk individu. Ze worden selectief geactiveerd, door hormonen en/of andere mechanismen, sommige gedurende de ontwikkeling van de foetus, maar de meeste na de geboorte. De twee sleutel-eigenschappen hier, zijn het vermogen om zich aangetrokken te voelen tot vrouwen, en tot mannen. Let op, het gaat hier over twee compleet onafhankelijke mechanismen. Welke van de twee geactiveerd wordt, hangt hoofdzakelijk af van hormonen. Natuurlijk zal niemand een dergelijk experiment willen uitvoeren (en maar goed ook), maar ik durf wedden dat men eender welke man/vrouw in een homo/lesbienne kan veranderen door zijn/haar hormonenspiegel te manipuleren. In sommige individuen is het mogelijk dat beide mechanismen in parallel geactiveerd worden; deze mensen zijn biseksueel. Wanneer het aantrekkingsmechanisme in een individu voor zijn/haar eigen geslacht domineert, wordt dit individu homoseksueel. Dit is allemaal speculatie, maar totdat ik een degelijke wetenschappelijke studie zie die mij tegenspreekt, vind ik dit het meest steek houden, en verklaart dit het best mijn ervaringen en observaties.

We zouden drie verschillende categorieën van oorzaken kunnen onderscheiden, die verantwoordelijk zijn voor een afwijking van het 'normale' activatiepatroon van seksuele aantrekking.
De eerste oorzaak zou 'natuurlijk' genoemd kunnen worden. In dit geval wordt de aantrekking-voor-eigen-geslacht op een of andere manier vastgelegd bij de geboorte. Dit zou betekenen dat er een 'gen voor homoseksualiteit' bestaat, of tenminste een conditie waarin het zo goed als gegarandeerd is. Natuurlijke selectie heeft deze conditie zeldzaam gemaakt. Desalniettemin komt ze nog steeds voor, en mensen die ze hebben kunnen het ofwel als een vloek of een zegen beschouwen. Als ik zie hoe bepaalde homoseksuelen zich schijnen te amuseren, is de laatste optie gerechtvaardigd. Ik kan echter niet geloven dat dit fenomeen het getal van > 10% verklaart. Vandaar de twee andere oorzaken.
De tweede oorzaak kan 'onnatuurlijk' genoemd worden. Dit houdt in dat de verandering in seksuele aantrekking door externe factoren veroorzaakt wordt, m.a.w. een verandering in de omgeving veroorzaakt door menselijke activiteit, zoals vervuiling. Er zijn redelijk wat chemische stoffen die gelijkaardige effecten hebben als hormonen. Het zou kunnen dat hieromtrent al studies gemaakt zijn, maar zoja, zijn ze vaag, onbekend en eerder onbeslist omdat niemand ze kent. Desondanks geloof ik dat dit fenomeen bestaat. Als het kon aangetoond worden dat dit het geval is, zou u het gewoon accepteren of proberen er iets aan te doen? Veel mensen schijnen het gewoon te willen accepteren. Maar ik hou helemaal niet van de idee van vervuiling die eender wat verandert aan de manier waarop onze lichamen werken.
De derde oorzaak zou 'dwangmatig' genoemd kunne worden. Waarschijnlijk bestaan er mensen die zichzelf wijsmaken dat ze homoseksueel zijn, terwijl ze eigenlijk van nature heteroseksueel zijn. Redenen hiervoor kunnen bv. het "trendy" aspect ervan zijn, of gewoon een drang om aandacht te krijgen. Maar ik ben ervan overtuigd dat hetgeen ik in de vorige secties besproken heb, nog het meeste zijn steentje bijdraagt. Juist omdat er zo'n diepe kloof geslagen is tussen het mannelijke en vrouwelijke geslacht, wordt het voor veel mensen gewoon onmogelijk om die kloof nog te overbruggen. En in dat geval zit er niets anders op dan zijn/haar seksuele bevrediging aan de eigen kant van de kloof te zoeken. Of als u het in termen van groepen wilt: het is dan eenvoudiger om zich af te scheuren van de groep van het eigen geslacht en een nieuwe groep te vormen, dan door te dringen in de groep van het andere geslacht. En zo worden mensen die waarschijnlijk gelukkiger zouden zijn in een heteroseksuele relatie, 'gedwongen' tot een kunstmatig homoseksuele relatie.
Zoals gewoonlijk zullen mensen geneigd zijn om een van deze 3 oorzaken te kiezen en deze te beschouwen als de absolute waarheid, en de 2 anderen uitsluiten. De echte waarheid is dat ze alle 3 in parallel bestaan. Het enige dat onbekend is, is hun verdeling. Wat dit allemaal betekent, is dat 'homoseksueel zijn of niet' niet zo strikt binair is als de meeste mensen schijnen te denken. En daarmee bedoel ik ook dat een mens niet altijd óf strikt homo óf strikt hetero is.

In veel landen is er een neiging om rechten die traditioneel enkel gereserveerd waren voor heteroseksuele koppels, ook aan homo-koppels te geven. In zekere mate is dit is een positieve evolutie, want er zijn geen zinnige bezwaren tegen het toelaten van twee mannen of vrouwen om samen te leven. Ik vind echter dat hier zekere grenzen aan zijn. Hoe hard men ook wil dat homoseksuele relaties equivalent zijn aan heteroseksuele, er zullen altijd fundamentele verschillen blijven. Bijvoorbeeld, sommigen vinden het vanzelfsprekend dat de volgende logische stap na homohuwelijken is om homo-koppels toe te laten kinderen te adopteren en op te voeden, vanaf eender welke leeftijd. Ik vind van niet, en dat is niet vanuit het perspectief van het koppel, maar vanuit het – vaak snel vergeten — perspectief van het kind. Beeld u in dat u een kind bent met twee vaders of twee moeders, terwijl al uw vrienden een vader en een moeder hebben. Dat zou vrij verwarrend kunnen zijn, om het zachtjes uit te drukken. En als u denkt dat zulke kinderen zomaar geaccepteerd zullen worden door andere kinden, heeft u een nogal idealistisch beeld van het soort wereld waarin kleine kinderen leven. Ik zou geen bezwaar hebben tegen zulke adopties, als er een leeftijdsgrens is, zodat het kind het vermogen heeft om zelf te beslissen.

Conclusie

Om eindelijk een einde te breien aan dit onderwerp, nog even een samenvatting voor wie door de bomen het bos niet meer ziet.
Er zíjn verschillen tussen man en vrouw en daar móet rekening mee gehouden worden. Maar wij mogen ons niet blindstaren op die verschillen, en ze zeker niet gaan opblazen tot het uiterste en er nog nieuwe bij uitvinden ook. Dat leidt enkel tot een kettingreactie van problemen. Als u seksisme wil kweken, is extremisme dé manier. In plaats van onszelf als man en vrouw zo ver mogelijk van elkaar te distantiëren — zoals nu haast iedereen uit alle macht doet — zouden we beter proberen zo dicht mogelijk bij elkaar te komen.
Als de mensheid een grote blok steen is, is het verschil tussen man en vrouw een barst. En wat men nu doet, is een koevoet in die barst rammen en ze uit alle macht proberen te vergroten. Waarom zouden we dit nu doen? Wat voor zin heeft dat? Denk daar maar eens over na.

Onsterfelijkheid

Mensen zijn altijd al geobsedeerd geweest met onsterfelijkheid op een of andere manier. Zelfs Lindbergh, de piloot die de eerste vlucht over de Stille Oceaan maakte, probeerde machines te maken die het leven van een mens zouden kunnen verlengen. Onsterfelijkheid klinkt als een mooi concept als men er niet te diep over nadenkt. Als kind heb ik ooit stripverhalen gemaakt en in het tweede verhaal maakte ik het hoofdpersonage onsterfelijk, omdat het 'cool' leek. Maar het werd al gauw duidelijk dat het dat niet echt was. En dat is juist het probleem met de drang naar onsterfelijkheid. Het is een kinderachtige emotie waar slechts weinig mensen ooit diep over nagedacht hebben.

Er zijn heel veel problemen met onsterfelijkheid. Eerst en vooral, het is onmogelijk. Alles moet sterven op een zeker moment. Dit zal verderop in deze tekst uitgelegd worden. "Onsterfelijkheid" zou louter betekenen dat je niet kan sterven door ouderdom of door eenvoudige ziekten. Het zou niet betekenen dat iemand uw hoofd niet kan verpulveren met een geweer of geen bom naast u kan laten ontploffen. Het maakt niet uit of de "u" dan een wezen van vlees en bloed is, een robot, of stroompjes in een elektrisch circuit. Een voldoende krachtige bom of een andere verwoestende kracht kan al die dingen vernietigen. Met andere woorden, u kan nog altijd sterven, en dat is een verontrustende gedachte als u geïnvesteerd hebt in waarschijnlijk extreem dure, ingewikkelde en mogelijk pijnlijke methoden om "onkwetsbaar" te worden.

De meeste mensen genieten van hun leven, vooral omdat ze weten dat het op een dag gedaan zal zijn. Zij doen geschifte dingen omdat ze weten dat ze die de dag erna misschien niet meer zullen kunnen doen. Als u onsterfelijk bent, is er helemaal geen stimulus om iets spannend te gaan doen, integendeel. U zou misschien geen parachutesprong durven maken omdat de parachute zou kunnen falen en dan sterft u. U zou geen diepzeeduik mogen doen omdat uw zuurstoftoevoer of welke energiebron ook zou kunnen falen. Zelfs moest u uzelf in een quasi onverwoestbare machine veranderd hebben, zou u nog een misstap kunnen maken en de rest van uw eeuwige leven moeten spenderen op de bodem van de oceaan waar u niet kan bewegen en niemand u ooit zal vinden. U zou misschien zelfs niet in een auto durven stappen omdat er een aanzienlijke kans is dat u in een dodelijk accident betrokken geraakt.

Zelfs moest u niet bang zijn van al die dingen, kan u alle mogelijke interessante dingen blijven doen, over en over totdat u ze allemaal kotsbeu bent en er niets nieuws meer is om te proberen. Het ziet ernaar uit dat het leven van een onsterfelijke onvermijdelijk gedoemd is om saai te worden. Het meest spannende wat er uiteindelijk zal overblijven zal de dood zelf zijn. Ik weet niet hoe het met u zit, maar ik leef liever een kort interessant leven dan de eeuwigheid door te brengen in verveling.

Ik ben er vrij zeker van dat in de hoofden van de meesten die dit aan het lezen zijn, er nog steeds een klein stemmetje zal schreeuwen "dit is onzin, onsterfelijkheid is cool!" Dus laten we nog wat dieper gaan. Zelfs als we accepteren dat "onsterfelijkheid" gereduceerd moet worden tot het minder indrukwekkende "veel langer leven dan ±80 jaar", is het nog steeds zeer problematisch. Veronderstel dat alle mensen op deze planeet onsterfelijk zouden worden. Dat zou een regelrechte ramp zijn op meerdere vlakken. We zouden blijven zitten met al dezelfde mensen die elkaar willen vermoorden en stomme oorlogen willen voeren voor niks. Niemand zou zich willen voortplanten, want anders zou deze planeet zeer snel zeer oncomfortabel worden, en natuurlijke hulpbronnen zouden nog sneller vernietigd worden dan nu al het geval is, tot op het punt waarop iedereen toch sterft omdat er niets meer te eten is. Zelfs moesten we een planeet vol onsterfelijken kunnen onderhouden, zou het feit dat ieders levenssituatie quasi bevroren is ook enorme problemen veroorzaken. Elk beroep gerelateerd met geboorte, groei, ouderdom, dood of ziekten zou nutteloos worden, en dat zijn er veel meer dan u misschien denkt. Wat gaan al die mensen dan doen? Dit is één van de sleutelvragen i.v.m. onsterfelijkheid: wat gaat u ermee aanvangen? Hoe gaat u de "eeuwigheid" doorbrengen? Het meest waarschijnlijke antwoord zou wel eens kunnen worden: een manier zoeken om te sterven om aan de verveling te ontsnappen. Onsterfelijkheid zou een halt toebrengen aan de meest fundamentele componenten van het leven: geboorte en de dood. Elke definitie van leven bevat die twee elementen op een of andere manier, dus als ze uitgeschakeld worden, stopt het leven. We zouden effectief al dood zijn ook al kunnen we niet doodgaan.

Natuurlijk is de vorige paragraaf zeer onwaarschijnlijk. Onsterfelijk worden zou een privilege blijven voor enkelingen, niet voor iedereen zoals de mensen in arme Afrikaanse landen. Het zal dure procedures vergen en waarschijnlijk zelfs continu 'onderhoud', zodat uw onsterfelijkheid zo lang stand houdt als uw bankrekening. Bovendien, als u terugkijkt in de geschiedenis naar alle mensen die onsterfelijkheid echt overwogen hebben, zal u met een lijstje terugkomen van hoofdzakelijk freaks en gekken, om u een idee te geven wie die 'enkelingen' waarschijnlijk zullen worden. Zelfs Lindbergh, die door velen gerespecteerd wordt, geloofde dat zijn uitvindingen niet beschikbaar mochten zijn voor de 'mindere' mensen. Hij sympathiseerde met de Nazi's en hun eugenetica.

Dus de meest waarschijnlijke toekomst in het geval onsterfelijkheid gerealiseerd wordt, is er een waarin bijna iedereen toch nog sterfelijk is, onderdrukt door een of andere onsterfelijke geschifte dictator die de levensverwachting van de stervelingen zelfs nog korter maakt. Hoe u er ook tegenaan kijkt, onsterfelijkheid is ver verwijderd van de romantische gedachte die veel mensen erover hebben. Het enige wat het echt is, is in het beste geval een garantie voor eeuwige verveling, en in het ergste geval een ticket voor de hel op aarde. Er is gewoon geen goede reden om het leven van mensen onbeperkt te proberen te rekken. Men zou beter al die inspanningen spenderen aan het verbeteren van de levenskwaliteit op oudere leeftijd.

Genetica en biotechnologie

In deze paragraaf zal ik proberen uit te leggen wat er dikwijls grondig misloopt in de denkwijze — of juist het gebrek daaraan — van veel mensen, en daarvoor zal ik dit actuele onderwerp als voorbeeld gebruiken.
Dé trend bij uitstek op het moment van dit schrijven is dus de titel van deze paragraaf. Men slingert u tegenwoordig allerlei voorspellingen rond de oren, dat wij binnenkort in staat zullen zijn om mensen op maat te fabriceren, dat alles perfect zal zijn en dergelijke. Want nu schijnen we eindelijk een manier gevonden te hebben om de gevolgen van ons geknoei met vorige technologieën terug op te lappen. In plaats van de vervuiling weg te werken, gaan we nu proberen de ziekten en afwijkingen die erdoor veroorzaakt worden te repareren. Enfin, het aanpakken van de gevolgen van problemen in plaats van de oorzaken ervan is een typisch menselijke fout, dus zal ik dat maar even over het hoofd zien, alhoewel het natuurlijk een idiote manier van werken is.

Veel mensen vragen zich af of wij die technologie wel nodig hebben. Want de angst voor misbruik is groot, en zeker terecht. Eigenlijk zijn er zoals steeds weer twee kampen: een deel van de mensen wil deze technologie zeker gebruiken, en wel zo snel mogelijk. Een ander deel wordt erdoor afgeschrikt en wil de technologie niet. De eerste groep laat zich vangen door het reeds besproken verschijnsel van de trends en hypes. De tweede groep laat zich evenzeer vangen, maar dan door gevoelens. Beide attitudes zijn even fout, want ze zijn even extreem en dus even ver verwijderd van de realiteit die in het midden ervan staat.
De eerste groep is zo bevangen van de nieuwe technologie, dat ze ze als het summum van alles beschouwt en ervan overtuigd is dat alle problemen ermee kunnen opgelost worden. In die roes van euforie vergeet of verdringt men alle fundamentele problemen en onvolmaaktheden die met de nieuwe uitvinding gepaard gaan. Want "als het nieuw is, moet het wel beter dan het oude zijn, hé?"
De tweede groep krijgt spontaan een gevoelen van angst en afkeer als men beweert de fundamenten van het leven te kunnen manipuleren. Dit gevoelen is terecht, want als een persoon als Hitler heden ten dage aan de macht zou geraken, zouden de gevolgen desastreus en affreus zijn. Doch het is zwaar overdreven, want zulke personen zijn gelukkig zeldzaam, en de omstandigheden die tot misbruik kunnen leiden nog zeldzamer (alhoewel...) Bovendien heeft de technologie wel degelijk goede kanten, en niet enkel slechte zoals dat gevoelen dicteert.

Dus beide groepen zitten ernaast. Is deze technologie nu goed of slecht? Geen van beiden. Geen enkele technologie is goed of slecht. Enkel hetgeen men ermee doet is goed of slecht.
Toen Nobel het dynamiet uitvond, dacht hij aan mogelijkheden zoals tunnels en wegen in rotswanden bouwen of vuurhaarden uitblazen. Even later werden mensen met dezelfde uitvinding aan stukken gereten.
Nadat Einstein de mogelijkheden van radioactiviteit ontdekte, werden er niet alleen kerncentrales gebouwd die enorme hoeveelheden elektrische energie konden opwekken, maar er werden ook atoombommen ontworpen waarmee in 1945 ontelbare onschuldige mensen zouden worden vernietigd.
Onlangs beweerde iemand op TV dat de nieuwe mobiliteitsapparatuur de mensen dichter bijeen zal brengen, en dat men meer respect en begrip voor mekaar zal krijgen. Een bijzonder rooskleurige visie. Dezelfde GSMs als waarmee men die hemel op aarde denkt te verwezenlijken, worden door hooligans en overvallers gebruikt om zich beter te kunnen organiseren.
Dezelfde technologie die een betere privacy verzekert voor iedereen, laat toe dat er makkelijker illegale dingen kunnen uitgevoerd worden zonder dat het kan/mag opgespoord worden.
En u hoeft het niet zo ver te zoeken: met een mes uit uw keuken kan u maaltijden gereedmaken, maar ook iemand de keel oversnijden. Niets is goed of slecht. Alleen de mensen zijn het.

Dus als ik even terugkeer naar biotechnologie, komt het erop neer dat iedereen erop zal moeten toezien dat het niet misbruikt wordt, en dat het niet gebruikt wordt waar het niet nodig is. Want zoals elke technologie zal het onvermijdelijke gebreken hebben, en waarom zouden we die gebreken ergens gaan introduceren als het ook zonder kan. Stel u voor dat het, zoals in veel goedkope sci-fi films van tegenwoordig, in de toekomst verboden zou zijn om op de natuurlijke manier kinderen te verwekken, omdat dat zogezegd teveel fouten introduceert. Dan zou de mensheid wel zeer laag gevallen zijn. Als wij onze voortplanting afhankelijk zouden maken van een fragiele en delicate technologie, hangt het voortbestaan van de mensheid aan een zijden draadje. Om nog maar te zwijgen van de enorme mogelijkheden tot misbruik die dan opengaan. De comic-strip toestanden uit Paul Verhoeven-films zouden dan wel eens realiteit kunnen worden...

Wij mogen ons niet aanpassen aan onze technologie, de technologie moet zich aanpassen aan ons.

Het menselijke geknoei

Ik zal nu de vorige paragraaf even veralgemenen en dus even een poging — al dan niet geslaagd — doen om enkele typische gebreken van het menselijk gedrag op te sommen.

Een schop onder uw gat

Voor de Belgen onder ons: Dutroux, Herald of Free Enterprise, Agusta, Dioxine '99. Voor de Nederlanders: Enschede 2000. Voor de rest: Challenger '87, Concorde 2000, ... of zelfs: World Trade Center 2001. Dit zijn allemaal dingen die grondig fout zijn gelopen terwijl ze eigenlijk vermeden hadden kunnen worden. Hoe uiteenlopend al deze dingen ook zijn, ze volgen steeds hetzelfde stramien: er loopt opeens ergens iets grondig fout (soms héél grondig), en dan begint men opeens al zijn aandacht op dat probleem te vestigen, om het te voorkomen in de toekomst. Men komt dan praktisch altijd tot de vaststelling dat er ongelooflijke blunders gemaakt zijn, of dat er heel wat fundamentele dingen niet naar behoren werken. De reden waarom de Challenger, bijvoorbeeld, ontploft is, was het feit dat de rubber sluitringen van de stuwraketten hun noodzakelijke flexibiliteit verloren bij een te lage temperatuur. De nacht vóór de lancering was het erg koud geweest, en het vervolg kent u. Een zeer simpel proefje achteraf, waarbij het gebruikte rubber in een koffiebekertje met ijs gedompeld werd, toonde de fout aan. En niemand die er op voorhand aan gedacht had — of toch?
In Enschede was het nog veel frappanter: een vuurwerkopslagplaats in een woonwijk... Is er nog verder commentaar nodig? Het was nochtans allemaal volgens de regels, zegt men. Nogmaals het bewijs dat regels niet volstaan, of zelfs compleet de mist in kunnen gaan. Als het wettelijk toegelaten is om 100 ton explosieven op te slaan in het midden van een woonwijk, zou ik wel eens willen weten wat voor imbeciel die wet heeft goedgekeurd. En natuurlijk begon men overal, direct na de ramp, te kijken of er in de buurt ook niet zo'n toestanden te vinden waren. Maar een week daarvoor was er nog geen vuiltje aan de lucht, want toen was er nog niks ontploft.
Hetzelfde met de Dutroux-affaire: ervóór werd er naar kindermisbruik nauwelijks omgekeken, erna werden kinderen overdreven beschermd en was iedereen vreselijk ongerust bij het minste verdachte. Nog erger was het in Engeland, waar men tijdens de anti-pedofielen-hype, aangestoken door "The News of the World", zelfs het huis van een onschuldig iemand in brand stak omdat daar ooit een pedofiel zou hebben gewoond. (De man in kwestie zat echter al een jaar lang in de gevangenis.) En bijna waren juist 3 kinderen omgekomen in die brand!
En zo kan ik nog even doorgaan. Het toppunt van deze manier van handelen, is juist dat ze problemen stimuleert. Niet die waarop men zich dan blindstaart, maar juist degene die men daardoor uit het oog verliest. Want het is zonder meer duidelijk dat de doorsnee mens slechts in staat is om één ding tegelijk te beschouwen. Wanneer men al zijn aandacht in dat ene steekt, verzwakt de aandacht voor andere situaties, en stijgt het risico op een probleem.

Natuurlijk beperkt dit probleem zich niet tot de voorbeelden van relatief korte termijn die ik hierboven gaf. Tegenwoordig is er wat men een hype zou kunnen noemen omtrent 'global warming'. Niemand schijnt het bestaan ervan te kunnen bewijzen of ontkrachten, maar als sommigen gelijk hebben zitten we net op het 'point of no return'. Dit is uitzonderlijk, omdat het theoretisch gezien nog niet te laat is om te handelen, dus zouden we een scenario zoals hierboven kunnen vermijden. Noem me echter een pessimist, maar als het hele GW-verhaal waar is, ben ik er vrij zeker van dat het al veel te laat is. Niet theoretisch, maar in de praktijk. De meeste mensen die er iets aan kunnen doen, zijn veel te lui of egoïstisch om iets van hun vervuilende luxe op te geven, zelfs al weten ze dat het nog binnen hun eigen leven kan mislopen. Velen boycotten zelfs alle initiatieven om energie te besparen, omwille van redenen die enkel teruggebracht kunnen worden tot het feit dat zij, wel, eikels zijn.
Het is gemakkelijk om te bewijzen dat tijdrijzen onmogelijk is. Moest er ooit in de toekomst een tijdsmachine uitgevonden worden, is het ondenkbaar dat iedereen zou kunnen weerstaan aan de drang om terug te keren naar deze tijdsperiode, om ons een mep in het gezicht te geven voor de ongelooflijke rotzooi die we voor hen hebben achtergelaten. Mensen zouden daarvoor met plezier riskeren om een tijdsparadox te veroorzaken!

Er is wel een positieve kant aan de global warming-hype. Ook al concentreren de (weinige) mensen die er toch iets aan willen doen zich op uitstoot die zogezegd het klimaat kan veranderen, in het algemeen zijn zij ook meer bereid geworden om milieuvriendelijker te zijn op andere gebieden. En dat is natuurlijk goed. Zelfs al is de menselijke impact op het klimaat verwaarloosbaar, er zijn talloze andere aspecten aan het mileu die we met veel hogere zekerheid aan het verknoeien zijn. Natuurlijk is er ook een grote negatieve kant. Het feit dat het een hype is kan rampzalig blijken in de toekomst. Alle hypes komen aan een eind op een zeker moment, en laten de mensen dan vaak achter in een toestand van nog grotere onverschilligheid voor het gehypete onderwerp dan voorheen.

"The solution to a problem changes the problem" ...?

(John Peers, Logical Machine Corp.)

Het is dus altijd hetzelfde: de mensen hebben een schop onder hun gat nodig eer ze in gang schieten: eerst feiten, dan nadenken. Stel nu eens dat er op een dag iets héél grondig foutloopt, en dat er een ramp op wereldschaal gebeurt waarbij alle mensen het loodje leggen. Wie gaat dan nog in de toekomst proberen iets dergelijks te vermijden? De insecten, die de ramp misschien overleven? Of marsmannetjes? Dit om maar te zeggen dat deze werkwijze van het achterna hollen van de feiten niet meteen de intelligentste is. Ze past wel mooi in de gangbare filosofie van de mens om alles in voorgekauwde regeltjes te gieten: eerst eens wachten wat er nu weer gaat mislopen, en dan daar een regeltje op verzinnen dat het in de toekomst moet voorkomen. En dikwijls zit er in dat regeltje weer een fout, die men niet voorzien heeft. En zo blijven we bezig en raken we compleet verstrikt in een chaos van regeltjes waarvan we niet eens meer weten waarom ze bestaan. En waarschijnlijk zal hetzelfde scenario zich ook met biotechnologie voordoen. Het probleem is echter dat die technologie zo dicht bij de fundamenten van het leven staat, dat een ramp wel eens zou kunnen leiden tot onherstelbare schade, die zich misschien pas laat blijken als het al veel te laat is. Ik hou dus mijn hart vast...

Waar ik voor opteer, is om elke technologie pas te gebruiken als het echt nodig is, na eerst nagegaan te hebben of er geen andere, minder riskante of ingewikkelde manier is om het probleem in kwestie op te lossen. En bovenal, problemen moeten bij de wortel aangepakt worden. Als men enkel de gevolgen ervan aanpakt, blijft men gewoon knoeien, want het probleem zelf blijft bestaan, als de wortel van een brandnetel die in de grond blijft zitten nadat u de rest van de plant heeft weggesneden. Eenmaal het probleem zelf vernietigd is, zullen de gevolgen nooit terugkomen, of zelfs vanzelf verdwijnen. En dan geldt de spreuk bovenaan deze paragraaf niet meer, zoals nu meestal wel nog het geval is. Verschuif uw problemen niet, los ze op!

Helaas is het echt oplossen van problemen niet de sterkste vaardigheid van de mensheid, zoals ik al geïllustreerd heb met al de voorbeelden hierboven. Wat is de eigenlijke oorzaak hiervan? Er zijn twee redelijke verklaringen. Eén: mensen zijn gewoon dom. Ik vrees dat dit voor een deel klopt. De meeste mensen kunnen vrij intelligent zijn op zichzelf, maar zet hen in groepen en als bij toverslag daalt hun intelligentie tot bijna het niveau van de domste persoon in de groep, of zelfs daaronder. Twee: mensen zijn lui. Lui zijn in zekere mate is goed, omdat het nutteloze dingen doen vermijdt, en stimuleert om dingen op de meest efficiënte manier te doen. Er is echter een bovengrens hieraan, en veel mensen zitten ver boven deze grens. Zij zijn zó lui, dat ze een duidelijk probleem uit de weg gaan totdat het hen direct bedreigt. Op dat moment is het vaak een paar factoren moelijker om het op te lossen, dan moest het eerder aangepakt zijn. Al het 'gespaarde' werk door luiheid komt dan terug met een extra grote bonus. En vaak is het zo erg dat het probleem hen gewoon doodt.

Het kan vreemd lijken dat natuurlijke selectie dit stomme soort gedrag nog niet heeft kunnen uitroeien, maar zo vreemd is dit niet, gezien hoe jong de mensheid als een soort is. Ik ben hier niet erg optimistisch over, en ik zeg dat de mensheid zoals ze nu is, ongeschikt is om te overleven. Hoe meer ik naar mensen kijk, hoe meer ik gewone beesten zie die kunnen spreken en kleren dragen. Hun levens zijn zoals het traject van de bal in een flipperkast, heen en weer botsend tussen instincten die nog dateren uit de tijd toen we jaagden in de jungles en savannes, en emoties die ofwel ook natuurlijk zijn, of gestimuleerd door drugs. Hun intellect, voor zover het er is, kan vergeleken worden met de flippers in de machine, die proberen te verhinderen dat de bal verdwijnt in het gat des doods. Als u al op een flipperkast gespeeld heeft, weet u waarschijnlijk dat de flippers er het grootste deel van de tijd werkloos bij staan. De enige andere keren waarop hun intellect in gang schiet, is wanneer zij goedkope excuses moeten verzinnen om deze 'lifestyle' te verantwoorden, op die zeldzame momenten dat ze in vraag wordt gesteld.

Als 'intelligente' soort lijkt de mensheid slechts een eerste ruwe schets. We zijn ordinaire beesten, gehuld in een dunne breekbare schaal van intelligentie, die zeer vaak breekt en daardoor onze oer-natuur blootlegt. Of u nu in Darwinisme gelooft of niet, er is geen ontkomen aan: we zijn onze eigen leefwereld aan het vernietigen, en dit zal ons de das omdoen. Dat is doodgewone ijskoude logica en geen god of ongeloof in (of afkeer van) natuurlijke selectie zal ons redden van deze collectieve zelfmoord. Als iets zichzelf kapotmaakt, sterft het, wat is daar in godsnaam zo moeilijk aan?! Misschien, na de volgende ramp van wereldschaal, overleven er wat mensen en krijgen ze een kans om opnieuw te beginnen. Als u iemand bent met nog een beetje waardigheid en het verlangen dat de mensheid overleeft, is er nog een sprankeltje hoop voor u. Misschien zal de reden dat die mensen overleven juist zijn dat ze ietwat meer gezond verstand hebben dan degenen die het meeste bijgedragen hebben aan de ramp. Als dit proces zich een paar keer herhaalt, kan de mensheid misschien toch ietwat geschikt worden voor overleven. Natuurlijk is dat een vreselijk onefficiënte en pijnlijke toekomst, en zijn er nu al mensen die zowel in staat als bereid zijn om het te vermijden. Maar zoals het nu is, is de verhouding van zulke mensen tot diegenen die ofwel onvoldoende intelligent of niet bereid zijn om het te voorkomen, veel te klein. U kan mij pessimistisch noemen, maar ik denk dat ik gewoon realistisch ben.

1984

Ik weet niet of het iets is dat enkel van deze tijd is of gewoon iets dat mij niet opviel toen ik jonger was, maar er schijnt tegenwoordig een toenemende 'censuur-attitude' te zijn jegens kritiek, wat ook kan verklaren waarom problemen uitgesteld worden tot het te laat is. Bij wijze van oefening, probeer eens reviews van gebruikers op IMDb te vinden die zowel negatief zijn over de film, als "useful" ("nuttig") scoren. Ze bestaan, maar u moet al naar de echt rotslechte films gaan om ze te vinden. Ik heb zelf een paar reviews geschreven waarin ik gefundeerde argumenten gebruikte om uit te leggen waarom een bepaalde film slecht was, maar dit heb ik ondertussen opgegeven omdat ze systematisch "not useful" worden gestemd. Ik schreef een andere, zeer positieve review en deze kreeg bijna 100% "usefulness". Het is alsof voor de meeste mensen "useful" hetzelfde is als "happy happy joy joy". Ik dacht dat het betekende "helpt deze review u om te bepalen of het de moeite is om deze film te zien", maar dat was blijkbaar te ver gezocht. Hetzelfde geldt voor muziek en eender wat anders: schrijf iets negatiefs over een liedje dat ook maar iets of wat populair is, en mensen schreeuwen moord en brand en noemen u een debiel.

Het hoogtepunt van al deze geforceerde positiviteit is zogenaamde "politieke correctheid". Sommige mensen schijnen te geloven dat we negatieve termen in taal zouden moeten vermijden, vooral als het over mensen gaat. Ik weet niet of er een Nederlandstalig equivalent voor is en zoja, wat; maar in Amerika is niet fatsoenlijk meer om over "gehandicapten" te spreken, nee, zij zijn "challenged" (uitgedaagd) op een of andere manier. Deze paragraaf draagt de titel van Orwell's meest bekende boek, omdat het concept van PC-heid veel mensen doet denken aan 'newspeak' (nieuwspraak). In het boek is newspeak een taal die ontworpen is om mensen te verhinderen van op bepaalde negatieve manieren te denken. Klinkt bekend? Het is natuurlijk niet hetzelfde, omdat newspeak enkel diende om de communist-achtige dictatuur te beschermen. Maar toch, de gelijkenis is treffend. Vertel mij, hoe gaat het vervangen van woorden door 'minder negatief klinkende' woorden iets verbeteren? Mensen denken algemeen in extremen, en eenmaal de 'meer negatieve' woorden vergeten zijn, zullen de 'minder negatieve' woorden simpelweg de nieuwe extremen worden. Het werkt gewoon niet. Je kan niets positiefs hebben zonder iets negatiefs als tegengewicht. Natuurlijk ben ik nu op een politiek incorrecte manier aan het spreken, maar het kan mij geen reet schelen.

Mijn punt is dat deze politieke correctheid schijnbaar aan het lekken is voorbij het verzachten van 'negatieve' termen voor bepaalde groepen van mensen. Mensen schijnen tegenwoordig kwaad te worden op eender wat negatief is. Alles is positief en goed, vooral wanneer het trendy en nieuw is. Zelfs ik begin het beu te worden om het te herhalen, maar groepsgedrag schijnt opnieuw een bepalende factor te zijn. Een liedje mag nog zó walgelijk slecht zijn, als het op een of andere manier erin geslaagd is om mensen te doen denken dat vele anderen het goed vinden, ben je opeens een idioot als je hen uitlegt waarom een triestig drumloopje en een sample geen goed liedje maken. Wacht 10 jaar en zeg het hen opnieuw, en dan zullen ze akkoord gaan, omdat het liedje dan zijn Magische Hype-Schild kwijt is geraakt. Politiek correcte mensen gaan mij nu willen zeggen dat hype goed en joy is, maar ik kan er niet aan doen dat ik denk dat de wereld zo veel minder bekakt zou zijn zonder hypes. Nu, waarom zou deze "happy joy"-attitude problemen stimuleren? Simpel: problemen zijn negatief. Je bent verondersteld niet te spreken over negatieve dingen. Natuurlijk lost dit niets op, integendeel. Alle uitgestelde negativiteit zal ontploffen in een geconcentreerde bal van miserie eenmaal het probleem uit de hand loopt. En dan zijn we weer terug aan het begin van deze sectie...

Ik geloof dat een van de drijvende krachten achter dit soort attitude een overdreven blootstelling is aan miserie vanuit gans de wereld. Het hoofdprobleem is een overaanbod aan communicatie. 200 jaar geleden kon een stad ontploffen, en duurde het dagen of weken alvorens een sterk verwaterde versie van het nieuws de andere kant van de aardbol kon bereiken. Nu echter verzuipen we in al de pijn en miserie van gans de wereld, in quasi live-ontvangst, met gedetailleerde beelden en geluid. Bijvoorbeeld, op 11 september 2001 kon men onophoudelijk 2973 mensen zien sterven op TV, vanuit allerlei verschillende hoeken, met herhalingen elke paar minuten. Voor veel mensen is de enige manier om hiermee om te gaan, er een apathie voor te kweken. Want moesten ze ook maar een beetje geven om elke persoon die dood of verwond gemeld wordt in een nieuwsbericht, zou het leven continue pijn en verdriet zijn. Het probleem is dat deze mensen niet enkel apathisch schijnen te worden voor miserie in nieuwsberichten, maar voor zowat alles. Als u een probleem aan hen uitlegt, zullen zij u vertellen om rustig te blijven en u eraan aan te passen, zonder ook maar een schijn te geven van een verlangen on het probleem opgelost te zien. Bij wijze van spreken, moest hun huis in brand staan zouden zulke mensen nog eerder een vuurvast pak aantrekken, en het vuur negeren totdat het hen doodt, dan te proberen het te blussen. Natuurlijk is dit overdreven aangezien ze wel zullen handelen als een probleem hen duidelijk en onmiddellijk bedreigt, maar anders zullen ze het gewoon laten escaleren tot het een voldoende 'echt' probleem is. Natuurlijk maakt dit zulke personen ideale doelwitten voor allerlei vormen van misbruik: het volstaat om onder de drempel van apathische luiheid te blijven.

Perceptuele Aliasing en Leren

Er is een fundamenteel probleem wanneer het erop aankomt om mensen uit te leggen waarom ze fout zijn. Ik noem het probleem ‘Perceptuele aliasing’, een term die blijkbaar al gebruikt is in literatuur over machine learning, in een andere context. In deze tekst definieer ik perceptuele aliasing als het fenomeen waarbij het oordeel over iets des te incorrecter is, naarmate het onvermogen van de oordeler om het onderwerp te begrijpen groter is. Dit kan vanzelfsprekend lijken omdat ik nog niet volledig gespecificeerd heb wat ik bedoel met “des te incorrecter”. Er zit een zekere regelmaat in hoe het oordeel vervormd is, zoals ik verderop zal uitleggen.

Stel dat twee personen, A en B, sterk verschillende intellectuele capaciteiten hebben, met A het meest intelligent. Als A iets probeert uit te leggen dat ver boven B's niveau is, zal B niet alleen niet in staat zijn om de uitleg te begrijpen. Het kernprobleem van perceptuele aliasing is dat B ook niet in staat zal zijn om zich te realiseren dat hij er niet toe in staat is. Hoe verder B's bovengrens verwijderd is van het vereiste niveau om de kwestie te begrijpen, hoe erger dit fenomeen wordt. Het is mogelijk dat B uiteindelijk denkt dat A dommer is dan hem en onzin vertelt, of zelfs dat hij de uitleg toch begrijpt ook al is dat helemaal niet zo.

De term ‘aliasing’ betekent dat B's oordeel over de correctheid van A's uitleg een incorrecte projectie is van het juiste oordeel, binnen B's beperkt referentiekader. Dit kan allemaal wat abstract lijken, dus leg ik even het fysische fenomeen uit dat aan de basis ligt van het concept van aliasing. Nyquists bemonsteringstheorema stelt dat als een signaal bemonsterd wordt aan een zekere snelheid, alle frequenties hoger dan de helft van die snelheid (de Nyquistfrequentie F_N) niet voorgesteld kunnen worden, en zullen ‘terugvouwen’. De frequentie van hun bemonsterde tegenhangers zal even ver onder F_N liggen, als het echte signaal boven F_N ligt. De schijnbaar lagere frequenties in het bemonsterde signaal worden ‘gealiaste’ frequenties genoemd. Zij zijn incorrecte projecties van de realiteit, maar er is regelmaat in waar de projecties terechtkomen. Een signaal van tweemaal F_N zal eruit zien als een frequentie van nul, en vanaf dan zal de gealiaste frequentie weer stijgen. Zij zal voortdurend heen en weer blijven botsen tussen nul en F_N (strikt gezien, tussen -F_N en +F_N). Aliasing is het best gekend als het fenomeen in video-opnames waarbij wielen schijnbaar achteruit beginnen te draaien naarmate ze sneller en sneller draaien. Dit gebeurt op het punt waarop het wiel meer dan een halve draai maakt tussen twee videobeelden in, m.a.w. wanneer het aantal toeren per seconde meer is dan de helft van de beeldsnelheid. Binnen het ‘universum’ van klassieke cinema waar de beeldsnelheid 24 beelden per seconde is, zijn wielen die sneller dan 12 toeren per seconde draaien onbestaande. Ze worden allemaal gealiast naar wielen die aan schijnbare snelheden draaien van tussen 0 en 12 rotaties per seconde.

Ik geloof dat een gelijkaardig fenomeen van toepassing is op mensen wanneer zij een situatie, probleem of onderwerp beoordelen. Intelligentie is één voorbeeld, maar het geldt ook voor andere onderwerpen zoals een zeker wetenschapsdomein of de appreciatie van een zekere kunstvorm. De ‘frequentie’ zou dan overeenkomen met een intelligentieniveau, kennis van kunstwerken van die soort, enz. Men kan inzien waarom dit het zinloos of zelfs riskant kan maken om iemands fouten uit te leggen. Als de persoon compleet onbekwaam is om de reden van de fouten te begrijpen, kan hij/zij denken dat u onzin aan het vertellen bent, of erger, dat u gek bent. Natuurlijk mag de gelijkenis tussen perceptuele aliasing en het bemonsteringstheorema niet te strikt genomen worden. Het is moeilijk of zelfs onmogelijk om bv. een intelligentieniveau te mappen naar een enkel getal zoals een frequentie. Bovendien is aliasing in het frequentiedomein strikt, terwijl er een zekere ‘zachtheid’ is aan de randen in het geval van perceptie. Als mensen slechts een beetje onder het niveau van een andere persoon zitten, kunnen ze daar zelfs van leren, en hun eigen niveau verhogen. Dit is de reden waarom een spel zoals schaken het best geleerd wordt door tegen tegenstanders te spelen die een beetje beter spelen dan uzelf. Anders zullen de zetten van een tegenstander wiens speelniveau veel hoger ligt dan het uwe, willekeurig lijken.
Zoals bij het bemonsteringstheorema is het mogelijk om meerdere keren ‘terug te vouwen’ tussen nul en de maximale frequentie. Het is perfect mogelijk dat iemand denkt dat hij/zij iets snapt terwijl dat niet zo is, omdat zijn/haar perceptie exact teruggevouwen kan zijn naar een punt van schijnbaar begrip.

Nu dat ik heb uitgelegd wat ik bedoel met perceptuele aliasing, kunnen we teruggaan naar onze personen A en B voor een voorbeeld. Stel dat ze voor een ingewikkeld probleem staan. B zou met een oplossing op de proppen kunnen komen die perfect lijkt omdat hij geen obstakels ziet. A kan echter verborgen gebreken vinden in deze oplossing die later meer problemen zullen veroorzaken, of tussenstappen met een ontoelaatbaar hoog risico op falen. B zal deze obstakels echter kunnen negeren omdat hij het bestaan ervan nog niet eens kan vatten. De uitleg van A kan onzin lijken voor hem, of kan in zijn perceptie terugvouwen naar iets dat er toch oplosbaar uitziet. Als B geluk heeft tijdens het uitvoeren van zijn oplossing, kan het zijn dat de riskante actie(s) toevallig toch lukken, en de verborgen gebreken lang genoeg uitblijven eer ze door anderen ontdekt worden. Omdat persoon A geconcludeerd had dat er geen aanvaardbare oplossing was, kan persoon B dan schijnbaar meer geschikt zijn om problemen op te lossen, en aangesteld worden om andere toekomstige problemen op te lossen, met rampzalige gevolgen. Ik geloof dat dit scenario vaak voorkomt in de realiteit.

Een concreter voorbeeld is hekserij en tovenarij. Stel dat ik een moderne vrouwelijke dokter ben en dat ik in staat ben om terug te reizen in de tijd. Ik teleporteer mezelf naar naar een dorp in de middeleeuwen, met moderne medicamenten bij me. Ik zal in een mum van tijd op de brandstapel belanden als een heks, want mensen van die tijdsperiode hebben geen enkele achtergrond om huidige geneeskunde te begrijpen. Het zou veel te lang duren om hen te leren hoe de medicijnen eigenlijk werken, zij zullen mij eerder vermoorden dan door die steile leercurve te gaan. Een gelijkaardig verhaal geldt als ik een mannelijke wetenschapper zou zijn met hedendaagse technologie zoals lasers. Ik zou als een tovenaar beschouwd worden, omdat de mensen van die tijdsperiode geen flauw benul hebben van kwantumfysica.

Dit fenomeen is al bekend sinds de oudheid, waarvan getuige Plato's grotallegorie. Kort samengevat vertelt deze een verhaal over mensen die sinds hun geboorte vastgeketend zijn in een grot, enkel verlicht door een toorts die hun schaduwen werpt op een muur vóór hen. Op een dag wordt een van de mensen bevrijd zodat hij de echte wereld buiten de grot kan zien. Wanneer hij terug de grot in gaat, kunnen de mensen die erin zijn gebleven niet begrijpen waarover hij het heeft, omdat hun referentiekader begrensd is tot het zien van schaduwen op een muur. Zij zullen eerder aannemen dat hij gek geworden is dan hem te geloven. Een modernere versie van dit verhaal is de film “The Matrix”.

Het grappige is, weten dat perceptuele aliasing bestaat maakt de zaak er niet eenvoudiger op omdat het in beide richtingen werkt. Als iemand u iets uitlegt dat geen steek schijnt te houden, kan het zijn dat het inderdaad een foute redenering is of dat u niet in staat bent het te begrijpen. De enige manier om dit te omzeilen is de uitleg in detail te bestuderen en zoeken naar dingen die boven uw niveau zouden kunnen liggen. Als u er geen kan vinden, kan u de uitleg analyseren en zijn correctheid bewijzen of weerleggen. Anders kan u en mag u de correctheid niet beoordelen. Perceptuele aliasing kan u uzelf slimmer doen voelen dan anderen omdat zij dingen zeggen en doen die geen steek houden voor u, terwijl het in realiteit juist omgekeerd is. Sarcasme is een mooi voorbeeld: als iemand een sarcastische opmerking maakt en u detecteert het sarcasme niet, kan u denken dat de persoon juist een domme opmerking heeft gemaakt. Anderzijds, als u antwoordt op het sarcasme met meer sarcasme, kan de andere persoon in verwarring geraken omdat u ofwel sarcasme kan gebruikt hebben als antwoord op iets dat als serieus beschouwd werd, of als een reactie op het andere sarcasme.

Hoe goed de bedoelingen van veel leraars op school ook zijn, zij falen dikwijls omdat ze proberen te onderwijzen op een niveau dat veel te ver boven het huidige niveau van de leerlingen ligt. Wat de studenten uiteindelijk leren, als ze al iets leren, is vaak niet wat bedoeld was. De correcte manier om iets complex te onderwijzen is het niveau van de leerlingen in te schatten, en dan iets aan te leren dat slechts een beetje boven dat niveau ligt. Eens dat beheerst is, kan de complexiteit geleidelijk verhoogd worden. Het heeft geen nut om op een niveau te beginnen dat veel hoger ligt dan wat de studenten aankunnen, zij zullen ofwel niets leren, of iets compleet verkeerd. En meestal zullen zij uiteindelijk een afkeer krijgen voor het onderwerp omdat het geen steek schijnt te houden.

Het kernidee van wat ik met gans deze tekst probeer uit te leggen is natuurlijk extreem vatbaar voor perceptuele aliasing. Het is een zo goed als binair geval: u begrijpt het of u begrijpt het niet, dus de mogelijkheden voor aliasing zijn enorm, in alle richtingen. Het is zeer goed mogelijk dat sommige delen van deze tekst een hoop zever zijn omdat ik fouten maak die te ver boven mijn niveau liggen om te detecteren. Ik ben er ook vrij zeker van dat sommigen zullen denken dat gans deze tekst zever is omdat zij niet in staat zijn ze te begrijpen. Voel u niet te comfortabel als u denkt dat u alles begrijpt of kan weerleggen, het kan slechts een indruk zijn. Geloof niet zomaar wat u hier en elders leest, verifieer het wanneer u kan. En realiseer dat naast ‘juist’ en ‘fout’ er ook de mogelijkheid bestaat “ik weet het niet”. In veel gevallen is dat het meest zinvolle oordeel dat u over iets kan maken.

De balans en de slingerbeweging

Een ander stramien in het menselijk gedrag, of misschien gewoon een andere manier om hetgeen ik al besproken heb (in feite zijn alle paragrafen in deze tekst met elkaar verbonden), te beschouwen, is de metafoor van de balans. Die balans kan eender wat voorstellen, maar ik zal momenteel nog geen concreet voorbeeld gebruiken en hopen dat u voldoende abstractievermogen heeft.
Stel nu dat die balans ergens een bepaalde situatie in de wereld voorstelt, en dat ze naar een kant overhelt, bv. de linkerkant. Aangezien perfectie nooit bestaat, zal de balans altijd overhellen naar één van beide kanten. De mensen zien dat de balans overhelt en ze willen hem rechtkrijgen. Wat doen ze dus? Ze nemen het zwaarste gewicht dat ze kunnen vinden, en gooien dat er aan de andere kant op. Omdat dit gewicht veel te zwaar is, helt de balans nu natuurlijk over naar de andere richting. En als de mensen dat zien, nemen ze weer het zwaarste gewicht dat ze kunnen vinden en gooien dat er links terug op. En dit gaat zo door.
- Waarom neemt men altijd het zwaarste gewicht? Omdat men ervan overtuigd is dat hoe zwaarder ook hoe beter is. Iets lichters zou misschien niet genoeg effect kunnen hebben. Maar meestal denken ze daar nog niet eens aan, maar volgen hun gevoelens, en neigen gewoon van nature uit altijd naar het meest extreme.
- Waarom neemt men het te zware gewicht er niet terug af? Omdat dat te moeilijk is. Als die gewichten een manier van denken voorstellen, is het logisch dat men er liever een ander gewicht bijgooit dan er een afneemt. Want het is psychologisch moeilijker om een bestaande gedachte grondig aan te passen of te verwerpen, dan ze lichtjes bij te werken of een nieuwe aan te maken.
Iets concreter stellen de gewichten in deze metafoor dus gedachten, attitudes voor. Het zwaarste gewicht komt dan overeen met de meest extreme attitude. De mens neigt om een of andere reden altijd naar de meest extreme attitude. Blijkbaar zijn de meesten niet in staat om op een genuanceerde manier te denken, ook al is alles in de realiteit genuanceerd en niets extreem. En wanneer men dan inziet dat die extreme visie fout is, gaat men naar het andere extremum, wat overeenkomt met een gewicht er aan de andere kant opgooien. Het is ironisch dat computers, gebaseerd op binaire principes, eigenlijk in staat zijn om op een meer continue manier te 'denken' dan de meeste mensen, die enkel nul en één schijnen te kennen.

Deze metafoor komt overeen met het beeld van de "slingerbewegingen", dat reeds lang bekend is. Haast alles in het menselijke gedrag doorheen de geschiedenis volgt slingerbewegingen. Een concreet voorbeeld: in de jaren '70 waren hoekige en scherpe vormen in de mode in kunst en design. Kijk maar naar de automodellen van toen. Als u naar auto's van de jaren '90 kijkt, ziet u niets dan ronde gestroomlijnde vormen. En deze zijn nu weer plaats aan het maken voor scherpere hoeken. Een ander voorbeeld: eind jaren '60 was het de periode van de hippies. Alles was "peace and love", en iedereen was "broer en zuster" van elkaar. Nu is iedereen, om het cru te zeggen, egotripper en probeert iedereen zijn eigen ego zo hoog mogelijk op te krikken en een zo hoog mogelijke privacy en onafhankelijkheid te bekomen. De slinger staat nu blijkbaar in het andere extremum. Nog een ander voorbeeld, zie boven: terwijl iedereen het begin 20ste eeuw vanzelfsprekend vond dat mannen "superieur" waren t.o.v. vrouwen, is het vandaag juist het omgekeerde dat velen beweren. Kranten en magazines zijn tegenwoordig doorspekt met "men-bashing" artikels, gewoon omdat dat trendy is (even terzijde, een merkwaardig feit over zulke artikels is dat ze meestal door mannen geschreven zijn). Alsof een van de twee superieur moet zijn. Blijkbaar is het te saai om zonder zo'n kinderachtige gedachte te leven. Weinig mensen schijnen tegenwoordig nog echt volwassen te worden, maar dat heb ik al uitgelegd.

Deze metafoor van de balans heeft echter nog iets extra in vergelijking met die van de slinger. Men gooit er enkel gewichten bij, en neemt er nooit af. Het feit dat wij steeds nieuwe regeltjes uitvinden als er een probleem opduikt, zoals uitgelegd in voorgaande hoofdstukken, komt hier bijvoorbeeld mee overeen. Het grote probleem is nu: het kan niet anders dan dat het ding op een bepaald moment overbelast geraakt en instort... Waar dat dan concreet mee overeenkomt, is moeilijk te zeggen, maar plezant zal het geenszins zijn.
Let wel op, ik spreek hier niet over één balans. Er zijn zo duizenden, of zelfs miljoenen van die balansen, en ze bewegen allemaal aan andere snelheden. De posities van al die balansen op een bepaald ogenblik bepalen dan de op dat moment gangbare ideeën en situaties.

De paradox van het bestaan

Schijnbaar zijn we dus goed op weg om alles grondig naar de vaantjes te helpen. Wat als we nu eens proberen de balans goed in evenwicht te krijgen, door er de júiste gewichten op te leggen? Dan zou alles in orde zijn op het eerste gezicht. Er is dan echter ook een probleem. Leven is namelijk beweging, en stilstand is dood. Als de balans stilstaat, gebeurt er niets meer, en zullen we in een zogenaamd perfecte wereld leven. Het grote probleem is nu dat perfectie niet bestaat. Perfectie is een paradox: als iets perfect zou zijn, is er nog altijd één ding dat er niet perfect aan is: juist het perfect zijn ervan is een gebrek, want het betekent dat er niets aan verbeterd kan worden, dit is saai, en dat is een negatieve eigenschap.
Een andere manier om dit te bekijken is scheikundig: als alles in evenwicht is, laten we zeggen chemisch evenwicht, gebeurt er niets meer. Leven is juist het bestaan van chemische reacties, on-evenwichten dus. Als alle chemische reacties stilgevallen zijn, is alles noodzakelijkerwijze dood. Dus de stilstaande balans kan enkel bereikt worden als we allemaal dood zijn.

Wat betekent dit nu allemaal? Dat wij gedoemd zijn onszelf te vernietigen, te vernietigen en nog eens te vernietigen? Op het eerste gezicht wel. Maar er is een alternatief: als we tegelijk kunnen zorgen dat de balans voldoende in beweging blijft zonder dat ze overbelast geraakt, blijven we bestaan. Of we kunnen tenminste toch de duur en de kwaliteit van ons bestaan enorm verlengen. Tot nog toe is het ons gelukt, maar dat wil niet zeggen dat het zo zal blijven. Naar mijn mening schijnen we momenteel in de richting van de overbelasting te gaan. Misschien zullen we op tijd terugkeren, en weer in de richting van het evenwicht gaan, en aldus nog een trage slingerbeweging superponeren op de snelle, m.a.w. de snelle slingerbeweging moduleren.
Ofwel verdwijnt de "mensheid" binnen een bepaalde tijd. Er is eigenlijk nauwelijks twijfel hieromtrent. Om dit uit te leggen, zou u moeten weten wat het thermodynamische concept "entropie" betekent. Entropie is een maat voor wanorde: hoe meer wanorde, hoe hoger de entropie. Alhoewel dit een bijzonder boeiend begrip is, zal ik het hier niet uitvoeriger uitleggen (zie daarvoor gespecialiseerde lectuur) aangezien deze tekst nu al lang genoeg is. Ik moet u wel vertellen dat de entropie in een gesloten stelsel enkel kan stijgen, en een maximale entropie overeenkomt met evenwicht. Het enige sprankeltje hoop dat er nog rest, is dus dat het heelal geen gesloten stelsel zou kunnen zijn. Maar dit gaat mijn petje ver te boven.
Het is zelfs zeer goed mogelijk dat het bestaan van leven juist als enig nut heeft, de stijging van entropie in het heelal te versnellen. Als dit waar is, is er dus toch een antwoord op de vraag waarmee ik deze tekst begonnen ben, maar dit is ongetwijfeld niet het soort antwoord dat u misschien voor ogen had!
Er blijft ons eigenlijk dus maar één keuze: het tijdstip van onze vernietiging vervroegen, of zo ver mogelijk uitstellen. En daarmee ben ik eigenlijk terug bij dezelfde keuze als waarmee ik deze tekst begonnen ben.

Epiloog

In plaats van ons te verzuipen in al deze fatalistische gedachten, kunnen we het beter van de positieve kant bezien. Geniet van het leven! Als het dan toch ooit gedaan zal zijn, kunnen we er maar beter van profiteren, en toch proberen het "einde der tijden" in de mate van het mogelijke uit te stellen zodat toekomstige generaties ook nog van hun leven kunnen genieten. Stop met uzelf op te sluiten in nutteloze voorgekauwde regels, want het leven is zo complex dat elke poging om het eenvoudiger te maken met extra regels, het enkel nog complexer maakt. Er zijn echter wel richtlijnen die nodig zijn voor een aangenaam bestaan voor iedereen. Als u respect en begrip toont voor elkaar, u zal respect en begrip terugkrijgen. Als u haat en onbegrip toont, zal u haat en onbegrip terugkrijgen. Maak het beste van uw leven, maar niet ten koste van anderen. Gebruik uw verstand wat meer in plaats van enkel uw kennis, en laat u niet misleiden door uw gevoelens. Want die kunnen juist zijn, maar ook totaal verkeerd. Verander uzelf echter ook niet in een emotieloze robot, want dan wordt uw leven een uitermate saaie bedoening.
Meer dan dit kan ik u niet meegeven. U heeft uw leven in uw eigen handen, doe er dan ook zélf iets mee in plaats van u te laten besturen door anderen.

Nogmaals: deze tekst is verouderd en bevat meerdere delen waar ik mij niet meer in kan vinden. De enige reden dat ik hem nog niet heb uitgeveegd, is omdat de nieuwere tekst niet afgewerkt is. Desondanks is het een aanrader om die tekst te lezen. Ook nogmaals: om dezelfde reden is het behoorlijk zinloos om mij nog over deze oude tekst proberen te contacteren.